مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

مراتع کوهستانی فرسایش خاک و تخریب بالایی دارند و گیاهان بالشتکی نقش مهمی در حفاظت خاک این مناطق ایفاء می­کنند. در مورد چگونگی تأثیر این گیاهان در حفاظت از خاک، اطلاعات کمی وجود دارد. این مطالعه در پی بررسی تأثیر جهت­های مختلف جغرافیایی بر بهبود خردزیستگاهی گونه­ی اسپرس است. برای این منظور، نوسان دمای روزانه در دو جهت شمالی و جنوبی در زیر و بیرون بوته محاسبه شد. همچنین رطوبت خاک زیر و بیرون بوته در جهت­های مختلف، با استفاده از دستگاه TDR در دو بازه زمانی اندازه­گیری شد. برای تعیین مهم­ترین عامل تأثیرگذار بر بهبود خردزیستگاه، از بین عوامل فصل و جهت جغرافیایی، از مدل خطی ترکیبی عمومی و برای مقایسه­ی اثر جهت و فصل بر رطوبت زیر و بیرون بوته، از آزمون تی غیرجفتی استفاده شد. به این ترتیب، نوسان دمای روزانه در دامنه­ی جنوبی و شمالی در بیرون بوته (1/7 و 9/3 درجه­ی سانتی­گراد) بیش از زیر بوته (2/2، 9/1 درجه­ی سانتی­گراد) است. براساس نتایج مدل خطی ترکیبی عمومی، در بیرون بوته عامل فصل و جهت (05/0 > P ، 0/6F =  و 01/0 > P ، 3/16F =  ) بیشترین تأثیر معنی­دار را بر رطوبت خاک داشت؛ به­طوری­که در انتهای بهار، رطوبت در دامنه­ی شمالی افزایش و در دامنه­ی جنوبی کاهش معنی­دار داشت. از طرف دیگر در زیر بوته، فصل مهم­ترین عامل است (01/0 > P ، 1/31F = ) و رطوبت در انتهای فصل بهار کاهش معنی­دار داشت. نتایج این تحقیق میزان تغییرات رطوبت را به­عنوان یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر در فرسایش خاک، بررسی کرد و اهمیت بوته­های اسپرس را در حفظ این رطوبت نشان داد. همچنین میزان تأثیر جهت­های مختلف جغرافیایی و فصل رویش گیاهان را در تغییرات رطوبت مقایسه کرد که این امر خود می­تواند در تحلیل چگونگی نقش بوته­ها در حفظ رطوبت خاک مناطق کوهستانی استفاده شود.