مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

فرسایش آبکندی یکی از مشکلات عمده زیست­محیطی می­باشد. پژوهش حاضر باهدف شناسایی عوامل مؤثربر وقوع فرسایش آبکندی و پهنه­بندی آن در پنج حوضه شکرکلات، قره­تیکان، کماج­خور­درگز، کلوت­های سبزوار و موشک­کاشمر در استان خراسان رضوی انجام شد. درون این حوضه­ها، 15 آبکند معرف انتخاب شد. لایه­های اطلاعاتی مورداستفاده شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، آب­و­هوا، کاربری اراضی، قابلیت اراضی، سنگ­شناسی، پهنه­های سیلابی، خطوط هم­تبخیر، هم­باران، هم­دما، فاصله­از­جاده، فاصله­از­گسل، فاصله­از­آبراهه، شاخص رطوبت توپوگرافی، شاخص انتقال رسوب و شاخص قدرت جریان به­عنوان عوامل مؤثربر وقوع فرسایش آبکندی شناسایی شده­ بودند که این لایه­ها با سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه و رقومی گردیدند. سپس با استفاده از الگوریتم­های داده­کاوی در نرم­افزار R، عوامل مؤثر در تولید آبکند معرفی شدند. در­نهایت برای پهنه­بندی خطر فرسایش آبکندی در GIS، چهار حوضه برای مدل­سازی حساسیت و یک حوضه برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد که متغیرهای فاصله­از­جاده، سنگ­شناسی، شیب، جهت شیب، شاخص قدرت جریان، شاخص انتقال رسوب و شاخص رطوبت توپوگرافی مهم­ترین عوامل در وقوع فرسایش آبکندی می­باشند. نتایج پهنه­بندی با روش­های ارزش اطلاعات و تراکم سطح بر اساس مقادیر وزنی کمّی­شده نشان­ داد که در­روش ارزش اطلاعات، 08/98 درصد و 92/1 درصد آبکندها به­ترتیب در پهنه­های­ با خطر متوسط و بالا و در­روش تراکم سطح، 100 درصد آبکندها در پهنه­ با خطر خیلی کم واقع شده­اند. نتایج حاکی­از آنست­که مناطق مستعد­­به فرسایش آبکندی با دقت بالایی شناسایی نشده­اند، اما روش ارزش اطلاعات نسبت به روش تراکم سطح دارای مطلوبیت بهتری بود.