مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

در حال حاضر بیابان‌زایی مشکلی گریبان‌گیر برای بسیاری از کشور‌ها به ویژه کشور‌های در حال توسعه است. شناخت مناطقی که در معرض پدیده­ی بیابان‌زایی قرار دارند و آگاهی از فرایند‌ها و روش‌های مدیریتی مناسب، برای مبارزه با این پدیده و جلوگیری از گسترش آن اهمیت فراوانی دارد. لذا در این پژوهش برای تهیه­ی اطلس بیابان‌زایی ایران، از مدل ایرانی ارزیابی وضع موجود بیابانزایی (IMDPA) استفاده شد. در این مدل با استفاده از تجارب جهانی و مدل‌های بین‌المللی همچنین مدل‌های رایج در کشور، معیارهای اقلیم، زمین‌شناسی، خاک، پوشش گیاهی، آب، فرسایش، اقتصادی- اجتماعی و تکنولوژی و شاخص‌ها و زیرشاخص‌های تأثیر‌گذار در بیابان‌زایی شناسایی شد. سپس با در نظر گرفتن این معیارها و شاخص‌ها و با کمی کردن آنها در مناطق خشک، نیمه‌خشک و خشک نیمه‌مرطوب، نقشه­ی شدت بیابانزایی تهیه شد؛ به گونه­ای ‌که نتایج حاصل از برآورد این مدل در مقیاس کشور نشان داد که در شرایط موجود 73/ 88 درصد از مساحت کشور معادل 6/ 143365238 هکتار، تحت­تأثیر پدیده­ی بیابان‌زایی قرار دارد. از مساحت کل کشور، سطحی بالغ بر 3/49425703 هکتار معادل 59/30 درصد کل کشور در کلاس بیابان‌زایی کم، مساحتی بالغ بر 6/ 93567913 هکتار معادل 91/57 درصد در کلاس II یا متوسط و سطحی حدود 8/371621 هکتار معادل 23/0 در صد در کلاس III یا شدید قرار می‌گیرد. همچنین کلاس IV بیابان‌زایی یا وضعیت بسیار شدید بیابان‌زایی با توجه به چارچوب محاسباتی مدل (IMDPA)، تحت­تأثیر معیارهای هشت‌گانه حذف شده و عملاً مناطق کویرهای طبیعی که سطح آنها معادل 3/ 15624274 هکتار یا 67/9 درصد سطح کشور است، فراتر از این کلاس قرار دارد.