یارمرادی زهرا، نصیری بهروز، محمدی غلام حسن، کرمپور مصطفی. تحلیل و ردیابی مسیرهای ورود توفانهای گرد و غبار به شرق ایران با استفاده از مدل پخش لاگرانژی ذرات HYSPLIT. پژوهش هاي فرسايش محيطي. 1398; 9 (1) :27-44
URL: http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-485-fa.html
دانشگاه لرستان ، behrooz.nasiri@yahoo.com
چکیده: (3231 مشاهده)
امروزه معضل توفانهای گرد و خاک به بحرانی منطقهای و جهانی تبدیل شدهاست. پژوهش حاضر بر آن است که با استفاده از مدل عددی، تصاویر ماهوارهی MODIS و شاخص AOD و نقشههای همدیدی، به تعیین منابع گرد و غبار و چگونگی حرکت آنها بر فراز نیمهی شرقی ایران طی فصل گرم سال بپردازد. در مرحلهی اول با استفاده از دادههای مشاهداتی، تصاویر ماهواره و شاخص عمق اپتیکی گرد و غبار، توفانهای گرد و غبار فصل گرم طی دورهی آماری 2010 تا 2018 مشخص شد. سپس به بررسی عوامل همدیدی مؤثر بر رخداد این پدیده پرداخته شد؛ برای این امر با مراجعه به تارنمای مرکز اروپایی، پیشبینی میانمقیاس جوّی (ECMWF) دادههای دما، فشار تراز دریا (SLP)، مؤلفههای مداری و نصفالنهاری باد، ارتفاع ژئوپتانسیل در ترازهای 850، 500 و250 هکتوپاسکال با دقت فضایی 25/0 * 25/0 درجه دریافت شد. در مرحلهی بعد برای منشأیابی این توفانها، از مدل پخش لاگرانژیHYSPLIT به روش پسگرد استفاده شد. نتایج حاصل از مطالعات همدید نشان داد زمانی که یک سلول مستقل پرفشار بر شمال شرق افغانستان و شمال شرق ایران، همچنین سلول کم فشار بستهای بر جنوب غرب افغانستان وجود دارد، گرادیان شدیدی بین این مناطق ایجاد و باعث میشود سرعت باد در سطح زمین به بیش از 14 متر بر ثانیه برسد. اختلاف شدید فشاری و دمایی در منطقه، نبود رطوبت و زاویهی تابش بالا سبب میشود گرد و غبار بیابانهای خارج از مرزهای شمالی و شرقی به منطقه هدایت شود. همچنین در این فصل، منطقه تحت تسلط پر فشار جنب حاره آزور قرار دارد که بلوکه شدن آن در سطوح بالا به تداوم گرد و غبار در شرق ایران به مدت سه روز منجر شدهاست. خروجیهای مدل و تصاویر ماهواره نشان داد که به طور کلی بیش از 90 درصد منابع اصلی غبار برای توفانهای گرد و غباری شرق ایران، محدودهای در حد فاصل بیابانهای مرکزی ترکمنستان، قزاقستان، افغانستان و دشت سیستان است.