سال 9، شماره 3 - ( پائیز ۱۳۹۸ 1398 )                   جلد 9 شماره 3 صفحات 101-82 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 20.1001.1.22517812.1398.9.3.6.4

XML English Abstract Print

تحلیل پتانسیل فرآیند فرسایش بادی و گرد‌و‌غبار با تطبیق سیستم الگوی چرخندی بادها در چاله دامغان
مجتبی یمانی* ، راضیه لک ، ابوالقاسم گورابی ، رضا شهبازی ، عارفه شعبانی عراقی
دانشگاه تهران ، myamani@ut.ac.ir
چکیده:   (3030 مشاهده)
نواحی بیابانی، گسترده­ ترین زیست بوم کره­ ی زمین، بیش از یک سوم سطح آن را فراگرفته ­است و بخش عمده­ ای از ایران، متأثر از شرایط اقلیمی در این قلمرو قرار دارد. فرسایش بادی به دلیل تداوم و وسعت عمل فرسایندگی در زمان و مکان به ویژه در مناطق خشک، پتانسیل تخریب بالایی دارد. این پژوهش در حوضه­ ی دامغان ـ که پلایای حاج­ علی­قلی در آن متأثر از فرسایش بادی می­ باشد ـ انجام شده ­است. داده ­های مورد استفاده در آن عبارتند از: داده­های کتابخانه­ ای، آمار سازمان هواشناسی، نقشه ­ها، تصاویر ماهواره­ای، داده­ های میدانی و آزمایشگاهی. در ابتدا براساس اطلاعات نقشه­ های ژئومورفولوژی، زمین ­شناسی، خاک، پوشش­ گیاهی، شیب، کاربری اراضی و ... رخساره­ های ژئومورفولوژی منطقه مشخص و با استفاده از مدل تعیین پتانسیل فرسایش بادی (اریفر)، 9 عامل مؤثر در این فرآیند بررسی و کلاس فرسایشی هر رخساره (میزان رسوب­دهی) تعیین شد. همچنین باد منطقه به عنوان عامل محرک فرسایش بادی، با استفاده از داده­های ساعتی 4 ایستگاه­ سینوپتیک سازمان هواشناسی کشور در محدوده ­ی حوضه ­ی دامغان در بازه زمانی (2003-2019) بررسی و گلباد سالانه برای تعیین سمت و سرعت آن رسم شد. پس از شناخت نسبی از وضعیت فرآیند باد برای تعیین سیستم الگوی چرخندی و محلی آن، از ویژگی ­های شواهد لندفرم ­های فرسایش بادی (جهت و توزیع پراکندگی) مانند برخان­ها، ریگ­ها، پیکان­های ماسه­ای و ... در بازدید­های میدانی استفاده شد. سپس برای تشخیص تأثیر اندازه ذرات در عملکرد فرسایش بادی و مخاطره­ ی گرد­و­غبار در این چاله، 38 نمونه از رسوبات کواترنری از مناطق حاشیه ­ای پلایا برای آزمایش ­های رسوبی برداشت شد. نتایج حاکی از آن است که یک سیستم سیکلونی ترمال به توزیع ماسه ­های بادی در حاشیه­ ی پلایا منجر شده­ است. همچنین براساس داده ­های باد و اندازه ذرات، حرکت رسوبات در منطقه به صورت جهشی، سپس معلق و خزشی (غلطان) بوده­ است. همچنین فرسایش بادی به ایجاد لندفرم ­ها منجر شده­ است و مخاطره ­ی گرد­ و غبار در منطقه، عملکرد ضعیف­تری نسبت به آن دارد.
واژه‌های کلیدی: پلایای دامغان، فرسایش بادی، کویر حاج علی قلی، گرد‌و‌غبار
متن کامل [PDF 1975 kb]   (785 دریافت)    
نوع مطالعه: مستخرج از پایان‌نامه / رساله / طرح پژوهشی | موضوع مقاله: تحلیل فضایی عوامل فرساینده، و استخراج الگوهای پراکندگی و انتشار فرسایش
دریافت: 1398/11/25 | انتشار: 1398/8/10
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.