سال 10، شماره 1 - ( بهار 1399 )                   جلد 10 شماره 1 صفحات 110-92 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 20.1001.1.22517812.1399.10.1.4.5

XML English Abstract Print

برآورد جامع مؤلفه‌های فرسایش و رسوب با استفاده از مدل IntErO در حوزه آبخیز کوزه‌تپراقی، استان اردبیل
زینب حزباوی* ، الهام عزیزی ، زهرا شریفی ، نازیلا علائی ، رئوف مصطفی زاده ، مرتضی بهزادفر ، ولیبور اسپالویچ
استادیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی ، z.hazbavi@uma.ac.ir
چکیده:   (2916 مشاهده)
تحقیق حاضر با هدف برآورد مؤلفه‌های مرتبط با فرسایش و رسوب با استفاده از مدل IntErO ((Intensity of Erosion and Outflow در حوزه آبخیز کوزه‌تپراقی، استان اردبیل انجام شد. برای اجرای این مدل ابتدا 26 داده ورودی شامل ویژگی‌های هندسی، توپوگرافی، حداکثر جریان خروجی، هیدرولوژی، هواشناسی و شدت فرسایش برای کل حوزه آبخیز و 36 زیرحوضه آن استخراج شد. سپس منطبق با استانداردهای مورد نیاز مدل، بانک اطلاعاتی آن‌ها در محیط Excel تهیه و وارد نرم‌افزار شد. پس از اجرای مدل IntErO، 22 مؤلفه مرتبط با فرآیند فرسایش حوزه آبخیز کوزه‌تپراقی به‌دست آمد. اکثر مؤلفه‌های فرسایشی در سطح 36 زیرحوزه آبخیز مورد مطالعه دارای تغییرات مکانی زیادی بوده و این مساله بیانگر تنوع شرایط اکولوژیکی و بیوفیزیکی در سطح حوزه آبخیز است. در این پژوهش، حداکثر و حداقل مقدار ضریب شدت فرسایش خاک (Z) در زیرحوضه‌‌های 6 و 10 واقع در بخش شرقی حوضه مورد مطالعه برآورد شد. میانگین کل رسوب تولیدی ناشی از فرسایش سطح حوزه آبخیز (Wgod) برابر با 65/222854 مترمکعب در سال بود. علت بالا بودن فرسایش ویژه با مقادیر بالای 200 مترمکعب بر کیلومترمربع در سال در برخی از زیرحوضه‌ها را می‌توان به بهره‌برداری و دخالت شدید صورت گرفته نسبت داد. براساس نتایج به­ دست­ آمده  مقدار میانگین و انحراف معیار ضریب ته‌نشست مجدد رسوبات حاصل از فرسایش (Ru) برای کل حوزه آبخیز برابر با 09/0±26/0 بوده است. مقادیر فرسایش خاک واقعی (Ggod) و فرسایش خاک واقعی ویژه (Ggod/km2) برابر با 90/172704 مترمکعب در سال و 50/215 مترمکعب بر کیلومترمربع در سال ارزیابی شد. نتایج مطالعات انجام شده حاکی از نفوذپذیری زیاد،  درزیرحوضه‌های بالادست، است. در این زیرحوضه‌ها وجود اراضی مرتعی با پوشش گیاهی علف­زار، موجب نفوذ بیش‌تر آب در لایه­ های خاک می­شود. نتایج به‌دست آمده، در مدل‌سازی‌ فرآیندهای مختلف اکولوژیکی، هیدرولوژیکی و مدیریتی حوزه آبخیز، اولویت‌بندی مناطق بحرانی و اجرای پایدار و مؤثر اقدامات احیایی و حفاظتی کاربرد دارند.
واژه‌های کلیدی: اراضی مرتعی، الگوی مکانی، تخریب زمین، شدت فرسایش، هدررفت خاک.
متن کامل [PDF 2180 kb]   (782 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: روشهای نوین و دقیق در تهیّه نقشه فرسایش (سنجش از دور و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی)
دریافت: 1399/1/24 | انتشار: 1399/2/10
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.