خورشیدی شهناز، رستمی نورالدین، صالح پور جم امین. اولویتبندی پتانسیل سیلخیزی در حوضههای آبخیز فاقد آمار با کاربرد روش AHP-VIKOR (مطالعه موردی: حوضه آبخیز حاجیبختیار، استان ایلام). پژوهش هاي فرسايش محيطي. 1400; 11 (2) :66-92
URL: http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-606-fa.html
گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدهی کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام ، n.rostami@ilam.ac.ir
چکیده: (2324 مشاهده)
هدف از این پژوهش، اولویتبندی پتانسیل سیلخیزی زیرحوضهها به روش تصمیمگیری چند شاخصهی AHP-VIKOR در حوضه آبخیز حاجیبختیار در استان ایلام است که با وجود بروز سیلهای مکرر، فاقد هرگونه ایستگاه هواشناسی و هیدرومتری است. در این مطالعه ابتدا با استفاده از تکنیک دلفی و نظرات خبرگان، شاخصهای مؤثر بر پتانسیل سیلخیزی استخراج، سپس به روش مقایسهی زوجی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، وزندهی و اولویتبندی شد. نتایج حاصل از اوزان نهایی شاخصها نشان داد که شاخص مساحت با وزن 440/0، بیشترین تأثیر و شاخص شیب متوسط با وزن 096/0، کمترین تأثیر را در سیلخیزی دارد. در مرحلهی بعد به منظور اولویتبندی زیرحوضهها به روش ویکور، حوضه آبخیز حاجیبختیار به 19 زیرحوضه تقسیم شد که 4 زیرحوضه به دلیل مستقل نبودن در این روش لحاظ نشد. سپس بر اساس شاخص ویکور، نقشهی اولویتبندی زیرحوضهها مبتنی بر شاخصهای مساحت، شیب متوسط، شماره منحنی و شدت بارش در دو دوره بازگشت 25 و 50 ساله تهیه شد. نتایج این اولویتبندی نشان داد که در هر دو دورهی بازگشت، زیر حوضهی H12-2 با داشتن بزرگترین شاخص ویکور (994/0)، سیلخیزترین زیرحوضه و زیرحوضهی H9 با داشتن کوچکترین شاخص ویکور (032/0)، مطلوبترین زیرحوضه بود و کمترین میزان سیلخیزی را داشت. در نهایت، زیرحوضهها بر اساس شاخص ویکور در 4 طبقهی سیلخیزی و در دو دوره بازگشت دستهبندی شد؛ به طوری که 31 درصد از مساحت منطقه در پتانسیل سیلخیزی متوسط، 53 درصد در پتانسیل سیلخیزی زیاد و 16 درصد در پتانسیل سیلخیزی خیلی زیاد واقع شدهاست. بنابراین، نتایج حاکی از حضور طبقات مختلف پتانسیل سیلخیزی در حوضه آبخیز مورد مطالعه است که به اقدامات مختلف سازهای، بیولوژیکی و مدیریتی در این حوضه نیازمند میباشد.