RT - Journal Article T1 - Determining of most important characteristics for soil health indices in Khaneghah Namin area JF - E.E.R.Journal YR - 2021 JO - E.E.R.Journal VO - 11 IS - 3 UR - http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-630-fa.html SP - 123 EP - 139 K1 - Soil quality model K1 - soil health model K1 - factor analysis K1 - Namin AB - سلامت خاک تحت­ تأثیر ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک قرار دارد و ارزیابی جمعی آن، به در نظر گرفتن اثر جمعی این ویژگی­‌ها نیازمند است. هدف از این پژوهش، تعیین شاخص­‌های تجمعی سلامت خاک با استفاده از مدل­های کیفیت خاک است؛ برای این منظور، مجموعه ویژگی‌­های فیزیکی، شیمیایی و زیستی در 72 نمونه خاک سطحی مربوط به زمین­های کشاورزی و مرتعی منطقه خانقاه نمین استان اردبیل تعیین شد. سپس با استفاده از PCA از بین شانزده ویژگی فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک ـ که به عنوان ویژگی­های مؤثر بر کیفیت خاک در نظر گرفته شد (TDS) ـ پنج ویژگی به عنوان مهم­ترین ویژگی­های مؤثر بر سلامت خاک (MDS) انتخاب شد که شامل تنفس پایه خاک، کربن زیست توده میکروبی، نیتروژن زیست توده میکروبی، جرم مخصوص ظاهری و تخلخل کل بود. شاخص­های تجمعی سلامت خاک بر اساس دو مدل شاخص تجمعی کیفیت خاک (IQI) و شاخص کیفیت نمرو (NQI)، و هر یک با استفاده از دو سری داده TDS و MDS محاسبه شد. همبستگی معنی­‌دار بین شاخص­های IQITDS و IQIMDS و شاخص­های NQITDS و NQIMDS نشان داد که MDS انتخاب شده می­‌تواند نماینده خوبی ـ از میان کل ویژگی­‌های خاک ـ برای تعیین شاخص سلامت خاک باشد؛ این همبستگی هم در داده­‌های کل منطقه و هم در دو کاربری مرتع و کشاورزی معنی­‌دار بود. میانگین شاخص­‌های تجمعی سلامت خاک IQITDS، IQIMDS، NQITDS و NQIMDS در مرتع به ترتیب 71/0، 67/0، 03/0 و 082/0 و در زمین­‌های کشاورزی به ترتیب 66/0، 66/0، 027/0 و 08/0 بود. مقایسه میانگین این شاخص­‌ها بین دو کاربری مرتع و کشاورزی نشان داد که اختلاف بین IQITDS و NQITDS در سطح 1 درصد معنی­‌دار است، ولی این اختلاف در مورد IQIMDS و NQIMDS معنی­‌دار نیست. بنابراین، مشاهده می­‌شود که استفاده از کل ویژگی­‌ها در تعیین شاخص­‌های تجمعی سلامت خاک (TDS)، می­‌تواند تأثیر کاربری زمین بر سلامت خاک را بهتر نشان دهد.سلامت خاک تحت­‌تأثیر ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک قرار دارد و ارزیابی جمعی آن، به در نظر گرفتن اثر جمعی این ویژگی­ها نیازمند است. هدف از این پژوهش، تعیین شاخص‌­های تجمعی سلامت خاک با استفاده از مدل­های کیفیت خاک است؛ برای این منظور، مجموعه ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی و زیستی در 72 نمونه خاک سطحی مربوط به زمین­های کشاورزی و مرتعی منطقه خانقاه نمین استان اردبیل تعیین شد. سپس با استفاده از PCA از بین شانزده ویژگی فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک ـ که به عنوان ویژگی­های مؤثر بر کیفیت خاک در نظر گرفته شد (TDS) ـ پنج ویژگی به عنوان مهم­ترین ویژگی­های مؤثر بر سلامت خاک (MDS) انتخاب شد که شامل تنفس پایه خاک، کربن زیست توده میکروبی، نیتروژن زیست توده میکروبی، جرم مخصوص ظاهری و تخلخل کل بود. شاخص­های تجمعی سلامت خاک بر اساس دو مدل شاخص تجمعی کیفیت خاک (IQI) و شاخص کیفیت نمرو (NQI)، و هر یک با استفاده از دو سری داده TDS و MDS محاسبه شد. همبستگی معنی­‌دار بین شاخص­‌های IQITDS و IQIMDS و شاخص­های NQITDS و NQIMDS نشان داد که MDS انتخاب شده می­ت‌واند نماینده خوبی ـ از میان کل ویژگی­‌های خاک ـ برای تعیین شاخص سلامت خاک باشد؛ این همبستگی هم در داده­‌های کل منطقه و هم در دو کاربری مرتع و کشاورزی معنی­‌دار بود. میانگین شاخص­های تجمعی سلامت خاک IQITDS، IQIMDS، NQITDS و NQIMDS در مرتع به ترتیب 71/0، 67/0، 03/0 و 082/0 و در زمین­های کشاورزی به ترتیب 66/0، 66/0، 027/0 و 08/0 بود. مقایسه میانگین این شاخص­‌ها بین دو کاربری مرتع و کشاورزی نشان داد که اختلاف بین IQITDS و NQITDS در سطح 1 درصد معنی‌­دار است، ولی این اختلاف در مورد IQIMDS و NQIMDS معنی‌­دار نیست. بنابراین، مشاهده می­‌شود که استفاده از کل ویژگی‌­ها در تعیین شاخص­‌های تجمعی سلامت خاک (TDS)، می­ت‌واند تأثیر کاربری زمین بر سلامت خاک را بهتر نشان دهد. LA eng UL http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-630-fa.html M3 ER -