مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

یکی از فراوان‌ترین و مشخص‌ترین نوع تپه‌های ماسه‌ای ـ که حاصل تراکم ماسه در نواحی بیابانی‌اند ـ تپه‌های هلالی شکلی هستند که به برخان شهرت دارند. در این پژوهش، مؤلفه‌های گرانولومتری 7 برخان از جمله میانگین، انحراف معیار، کشیدگی، چولگی و ... در منطقه‌ی پشوئیه، در غرب بیابان لوت، بررسی شد؛ تا نوع، دانه‌بندی و منشأ رسوبات این برخان‌ها مشخص‌ شود. ابتدا 42 نمونه از قسمت‌های مختلف این برخان‌ها برداشت‌ شد که عبارت بودند از: نمونه‌گیری از بازوی راست، بازوی چپ، دامنه‌ی پشت به باد، دو نمونه از دامنه‌ی رو به باد و یک نمونه از رأس برخان. در آزمایشگاه ژئومورفولوژی، از هر نمونه 100 گرم انتخاب و توسط دستگاه شیکر الک و نمونه‌های هر الک وزن شد و پس از انجام کارهای آزمایشگاهی، اعداد و ارقام آنها به نرم‌افزار GRADISTAT منتقل و در این نرم-افزار، تحلیل و تفسیر شد و جداول و نمودارها از آن استخراج گردید. در انتها نیز تعدادی از دانه‌ها برای مقایسه‌ی نتایج با یکدیگر مرفوسکوپی شدند. نتایج حاصل شده نشان داد که بیشترین میانگین قطر رسوب در برخان‌ها، مربوط به برخان شماره‌ی 3 با 502/2 فی است که از قرار گرفتن برخان در معرض مخروط‌افکنه حاصل می‌شود. بیشترین درصد اندازه‌ ذرات تشکیل‌دهنده‌ی لایه‌ها، ماسه‌ است. بیشتر برخان‌ها جور‌شدگی نسبتاً بالا دارند و با توجه به اینکه بافت رسوبات برخان‌ها، غالباً ماسه‌ای و ریزدانه و اغلب به سمت ذرات ریز‌دانه یا متقارن کج‌شدگی دارند. همان‌طور که نتایج بررسی‌ها از جمله ضریب کرومباین نیز نشان داد؛ رسوبات برخان‌ها بیشتر منشأ رودخانه‌ای دارد و چون در انتهای مخروط‌افکنه‌ها واقع شده‌، اغلب ریزدانه‌اند.