استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدهی جغرافیا، دانشگاه تهران ، mohamadkh@ut.ac.ir
چکیده: (5457 مشاهده)
فرآیندهای رودخانهای و بادی از عوامل مهم تغییر مورفولوژی در سطح زمین است. هنگامیکه رودخانهها و تپههای ماسهای باهم برخورد میکنند، اثر انتقال رسوب بین دو سیستم میتواند به تغییر در یک یا هر دو سیستم منجر شود. با توجه به اینکه سطح گستردهای از ایران تحتتأثیر فرسایش بادی و رودخانهای است، بررسی اثر متقابل این دو فرآیند در راستای اهداف مدیریت یکپارچهی سیستمهای رودخانهای و بادی بسیار پر اهمیت است. روش اجرای این تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش برای اولین بار در کشور، 304 سایت که در آنها رودخانهها و تپههای ماسهای با هم تلاقی دارند، با استفاده از تصاویر ماهوارهای، شناسایی و تجزیه و تحلیل شد. در هر سایت ویژگیهای کلیدی مانند جهت رودخانه، جهت انتقال ماسه، زاویهی تلاقی رودخانهای - بادی، نوع تپههای ماسهای و الگوی کانال رودخانه، مشخص و روابط بین هر یک از عوامل بررسی شد. براساس این دادهها، شش نوع مختلف از اثرات متقابل طبقهبندی میشود که تغییرات بین سیستمهای رودخانهای و بادی را منعکس میکند. نتایج تحقیق نشان داد که بین نوع زاویهی برخورد و نوع تپه ماسهای، زاویهی برخورد و نوع اثر متقابل، و الگوی کانال و نوع اثر متقابل، ارتباط معنیداری وجود دارد. این روابط نشان داد که الگوی کانالهای رودخانهای فعال، بیشترین مکانهایی هستند که سیستمهای رودخانهای یا بادی بر یکدیگر غالب میشوند، اما تعادل بین آنها پایدار نیست. همچنین بین تپههای ماسهای و الگوهای کانال هیچ ارتباطی وجود نداشت. با این وجود، تحقیقات بیشتری در کشور لازم است تا چگونگی تأثیر فرآیندهای رودخانهای و بادی را بر همدیگر و تغییرات ژئومورفولوژیک ناشی از آنها بررسی کند.