گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه گنبد کاووس ، nader.jandaghii@gmail.com
چکیده: (2530 مشاهده)
امروزه پیشبینی و مدلسازی فرآیند بارش و رواناب به منظور برنامهریزی و مدیریت منابع آب بسیار ضروری است. در این تحقیق برای مدلسازی فرآیند بارش ـ رواناب، از دادههای بارندگی و دبی متوسط ماهانه در حوضه آبخیز رامیان و گالیکش در یک دوره آماری 36 ساله (1396-1360) استفاده شد. بررسی همگنی سری دادهها نیز با استفاده از آزمون چاو صورت گرفت. بررسی وجود روند در سریهای زمانی، بر اساس نمودار میانگین متحرک و وجود روند فصلی، بر اساس نمودار خودهمبستگی انجام شد. برای بررسی نحوهی ارتباط بین سریهای زمانی بارش و رواناب، از نمودار همبستگی متقابل استفاده شد. سپس از دو مدل SARIMA و تابع انتقال نیز برای پیشبینی مقادیر رواناب ماهانه استفاده شد. نتایج نشان داد که با توجه به نمودارهای خودهمبستگینگار، در همهی سریهای زمانی مورد استفاده، روند فصلی با دوره تناوب 12 ماهه وجود دارد. برای برازش مدل سری زمانی به دادههای دبی، از تبدیلlog(1+Yt) استفاده شد. سپس با استفاده از دو روش تابع انتقال و SARIMA، مدلسازی و پیشبینی مقادیر دبیهای متوسط ماهانه برای 12 ماه آینده با کمک نرمافزارهای Minitab و SAS انجام شد. در مرحلهی بعد، اعتبارسنجی مقادیر پیشبینی شده و مقادیر برازش شدهی دبیهای ماهانهی دو مدل با استفاده از شاخصهای MAD، RMSE، MAPE و E ارزیابی شد. نتایج نشان داد که از دو دیدگاه پیشبینی و برازش مدل، تابع انتقال در هر دو حوضه آبخیز گالیکش و رامیان نسبت به مدل SARIMA دقت بالاتری داشت. مدل تابع انتقال در هر دو حوضه، دقت پیشبینی را نسبت به مدل SARIMA تا دو برابر افزایش دادهاست.