سال 12، شماره 3 - ( پائیز 1401 )
جلد 12 شماره 3 صفحات 77-57 |
برگشت به فهرست نسخه ها
بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران ، m.soleimanpour@areeo.ac.ir
چکیده: (1506 مشاهده)
فرسایش شدید خاک، تهدیدی جدی برای مدیریت پایدار سرزمین و استفاده از منابع آب و خاک در بسیاری از نقاط جهان است. به‌منظور کنترل فرسایش‌های ورقه‌ای، شیاری، خندقی و آبراههای و کاهش رسوب تولیدی ناشی از آنها در خروجی حوضه‌های آبخیز، لازم است به شناسایی سهم منابع تولیدکننده رسوب آنها پرداخت تا اقدامات حفاظتی با موفقیت بیشتری انجام شود. یکی از متداولترین روش‌هایی که در سال‌های اخیر از آن به‌منظور تعیین سهم منابع مختلف رسوب استفاده شده، روش انگشت‌نگاری رسوب است. هدف از این پژوهش، بررسی سهم منابع تولیدکننده رسوب ناشی از فرسایش‌های ورقه‌ای، شیاری، خندقی و آبراههای با استفاده از این روش در حوضه آبخیز نیریز واقع در شرق استان فارس به کمک نمونه‌برداری از رسوب نهشته شده در بستر است؛ بنابراین از هر نوع از رسوبات فرسایش‌های ورقه‌ای، شیاری، خندقی، آبراههای، آبراهه اصلی درون حوضه و منطقه خروجی حوضه آبخیز، ده نمونه (در مجموع شصت نمونه) برداشت شد. به‌منظور تعیین ردیابهای بهینه نیز از دو آزمون دامنه و تحلیل تشخیص چند متغیره استفاده شد و با استفاده از مدل کولینز و همکاران، سهم هر یک از منابع مختلف رسوب بهدست آمد. سپس فقدان قطعیت مرتبط با سهم منابع بالقوه رسوبات، با استفاده از روش شبیه‌سازی مونتکارلو با اطمینان 95 درصد در نرمافزار MATLAB محاسبه شد. به‌منظور ارزیابی نتایج حاصل از مدل چند متغیره ترکیبی، از نکویی برازش (GOF) پیشنهادی توسط کولینز و همکاران استفاده شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که چهار ردیاب (Zr، Al، Sn و Lu) بهعنوان ردیابهای بهینه نهایی انتخاب شدند. بهعلاوه میزان سهم فرسایش‌های خندقی، ورقه‌ای، شیاری و آبراههای بهترتیب برابر با 21/45، 07/3، 16 و 72/35 درصد از کل فرسایش‌های اتفاق افتاده در این حوضه آبخیز بود. در این پژوهش، کارایی روش انگشت‌نگاری رسوب بهعنوان روشی موفق و مؤثر در تعیین منابع رسوبات اثبات شد؛ زیرا چهار ردیاب بهینه توانستند 95 درصد منابع رسوب را به درستی طبقه‌بندی و جداسازی کنند. همچنین با توجه به مقدار 8869/0 GOF نیز دقت بالای مدل را تأیید کرد.
نوع مطالعه: مستخرج از پایان‌نامه / رساله / طرح پژوهشی |
موضوع مقاله:
سناریوسازی و پیشی‌بینی وجوه مختلف فرسایش
دریافت: 1400/12/9 | انتشار: 1401/6/30
دریافت: 1400/12/9 | انتشار: 1401/6/30
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |