سال 13، شماره 3 - ( پاییز 1402 1402 )                   جلد 13 شماره 3 صفحات 193-173 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 20.1001.1.22517812.1402.13.3.9.5

XML English Abstract Print

ارزیابی شاخص‌های کیفیت خاک در تیپ‌های مختلف خاک دشت ارومیه
علی باریکلو ، پریسا علمداری* ، سالار رضاپور ، روح الله تقی زاده مهرجردی
گروه مهندسی علوم خاک، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران ، p_alamdari@znu.ac.ir
چکیده:   (824 مشاهده)
ارزیابی کیفیت خاک، یکی از مسائل قابل توجه در مدیریت پایدار خاک­ها به منظور تولید بهینه کشاورزی و حفظ منابع طبیعی است. استفاده از شاخص­های کیفیت خاک نیز ابزار مفیدی برای تعیین و مقایسه کیفیت خاک­ها به شمار می­رود. هدف از این تحقیق، کمی کردن این شاخص با استفاده از تحلیل­های چند متغیره در تیپ­های مختلف خاک دشت ارومیه است. در این پژوهش با استفاده از روش تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA)، از میان 22 ویژگی مؤثر بر کیفیت خاک (TDS) شش ویژگی به عنوان حداقل ویژگی­های مؤثر بر کیفیت خاک (MDS) تعیین شد. سپس این کیفیت با استفاده از دو شاخص تجمعی کیفیت خاک (IQI) و شاخص کیفیت نمورو (NQI) و هر کدام در دو مجموعه ویژگی­های خاک TDS و MDS ارزیابی شد. از بین پارامترهای اندازه­گیری شده، پ هاش (pH) کمترین ضریب تغییرات (5/2 درصد) و شوری (EC) بیشترین ضریب تغییرات (6/154 درصد) را در منطقه داشت. نتایج نشان داد که به طور کلی، خاک­های منطقه از نظر شاخص­های مورد مطالعه در بخش­های منتهی به دریاچه، دارای محدودیت است و بین IQIa TDS و IQIa MDS و بین NQI TDS و NQI MDS همبستگی معنی­دار وجود دارد. این امر نشان می­دهد که مجموعه MDS تعیین شده، به خوبی می­تواند نماینده مناسبی از TDS باشد. بررسی شاخص کیفیت خاک نشان داد که خاک­های این منطقه عمدتاً دارای درجه کیفیت II (57 درصد) است. بیشترین مقدار میانگین شاخص کیفیت خاک انتخاب شده نیز مربوط به حالت MDS در مدل IQI با مقدار 79/0 در تیپ خاک Fluventic Haploxerepts و کمترین مقدار آن، مربوط به حالت TDS در مدل NQI با مقدار 28/0 در تیپ خاک Typic Halaquepts محاسبه شد. بررسی ضریب همبستگی بین شاخص کیفیت خاک با دسته کل و حداقل داده­ها نشان داد که ضریب همبستگی هر دو مدل IQI و NQI برابر با (48/0R2=) است. در نهایت، شاخص IQI در مجموعه حداقل داده­ها (MDS)، دقت و حساسیت بیشتری برای ارزیابی کیفیت خاک دارد. در مجموعه حداقل داده­ها نیز به ترتیب ویژگی­های درصد شن، نسبت جذب سدیم، ظرفیت تبادل کاتیونی، فسفر قابل جذب، کربنات کلسیم فعال و غلظت نیکل، وزن بالاتری دارد. استفاده از مؤثرترین ویژگی­های خاک در مطالعات ارزیابی کیفیت آن، ضمن کاهش زمان مطالعات خاک­شناسی زمینه صرفه­جویی اقتصادی را در بحث پایش و بهره­برداری پایدار از اراضی کشاورزی فراهم می­کند.
واژه‌های کلیدی: تجزیه به مؤلفه اصلی، حداقل مجموعه داده‌ها، شاخص کیفیت تجمعی، شاخص کیفیت نمرو.
متن کامل [PDF 483 kb]   (215 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت و کنترل اثرات فرسایش محیطی
دریافت: 1401/9/15 | انتشار: 1402/7/13
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.