TY - JOUR T1 - Presenting Prediction Equation of Soil Erodibility Amount Based on Physicochemical Properties Affecting It (Case Study: Cross-section of Yazd-Ardakan Plain) TT - ارائه معادله پیش‌بینی مقدار فرسایش‌پذیری خاک بر اساس ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی مؤثر بر آن (مطالعه موردی: مقطعی از دشت یزد ـ اردکان) JF - E.E.R.Journal JO - E.E.R.Journal VL - 12 IS - 1 UR - http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-682-fa.html Y1 - 2022 SP - 129 EP - 144 KW - Principal component analysis KW - Linear multivariate regression KW - Soil erodibility KW - The Universal Soil Loss Equation (USLE). N2 - یکی از عوامل مؤثر در ایجاد فرسایش خاک، ویژگی ذاتی خاک یا همان فرسایش­پذیری است. در این پژوهش، مقدار فرسایش­پذیری خاک (K) در مقطعی از دشت یزد ـ اردکان تعیین و ویژگی­های فیزیکوشیمیایی مؤثر بر آن شناسایی شد. همچنین با استفاده از آنالیز مؤلفه­های اصلی (PCA) و رگرسیون چند متغیره خطی، رابطه­ای برای پیش­بینی مقدار فرسایش­پذیری خاک ارائه شد. نتایج تجزیه ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک نشان داد که خاک­ها عمدتاً بافت سبک شنی تا لوم شنی با ماده آلی کم و آهکی دارد. خاک­های مورد بررسی از نظر شکل ساختمانی، دانه­ای و اسفنجی خیلی ریز تا ریز و کد ساختمانی آنها بر اساس USLE، 2 و 1 بود. نفوذپذیری نیمرخ خاک، زیاد تا خیلی زیاد (4/18 سانتی­متر در ساعت) بود و بر اساس USLE، غالباً در کلاس 1 و 2 و در برخی موارد در کلاس 3 قرار داشت. مقدار فرسایش­پذیری برآوردی بر اساس رابطه رگرسیونی ویشمایر ـ اسمیت به طور میانگین در سه دشت سر لخت، اپانداژ و پوشیده به ترتیب 0385/0، 03/0 و 019/0 تن ­ساعت بر مگاژول میلی­متر بود. نتایج حاصل از بررسی مؤلفه­های اصلی نشان داد که می­توان سه مؤلفه اول را با توجه به مقادیر ویژه حاصل از پارامترها و درصد واریانس، به عنوان مؤلفه اصلی انتخاب کرد. ضریب همبستگی مؤلفه­های اول، دوم و سوم با شاخص فرسایش­پذیری خاک به ترتیب 88/0، 04/0– و 41/0 به دست آمد. بررسی رابطه بین فرسایش­پذیری خاک (K) و مقادیر مؤلفه­های اصلی به­دست آمده از PC1، PC2 و PC3 با استفاده از مدل رگرسیونی چندمتغیره خطی نشان داد که اثر ویژگی­های فیزیکوشیمیایی بر فرسایش­پذیری خاک، معنی­دار (001/0> p) و ضریب تبیین آن (R2) به میزان 88/0 درصد به دست آمد. برای ارائه رابطه­ای دقیق­تر برای پیش­بینی فرسایش­پذیری در خاک­های مناطق نیمه خشک و خشک، باید پژوهش­هایی مشابه در سایر خاک­های نواحی نیمه خشک و خشک ایران انجام شود. M3 ER -