مرکز تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زابل ، moienja23@yahoo.com
چکیده: (2210 مشاهده)
جنوب شرقی ایران بهویژه سیستان جزء مناطق بحرانی کشور است که بهطور مستمر تحتتأثیر گرد و غبار قرار دارد و در سالهای اخیر، بر شدت آن افزوده شدهاست. هدف از اجرای این تحقیق، شناسایی کانونهای گرد و غبار در جنوب شرق ایران با تأکید بر طوفانهای سیستان است که با استفاده از روش ترکیبی مبتنی بر مطالعات میدانی، تکنیکهای دورسنجی و تجزیه و تحلیل سرعت باد انجام میشود. بدین منظور، مهمترین متغیرهای مؤثر بر تولید گرد و غبار از جمله شاخصهای پوشش گیاهی، دما و رطوبت سطح زمین با استفاده از تصاویر مودیس و شیب با استفاده از تصاویر استر استخراج و با استفاده از منطق فازی با نقشه زمینشناسی تلفیق شد. بازسازی طوفانهای ناشی از کانونهای شناسایی شده براساس الگوریتم BTD و با استفاده از 42 تصویر مودیس صورت گرفت. برای تجزیه و تحلیل بادهای منطقه نیز از نرمافزار (WRplot view 8) استفاده شد. نتایج نشان داد که کمترین مقادیر شاخص پوشش گیاهی و رطوبت سطحی خاک، مربوط به اراضی بایر و بیابانی است که بیشترین میزان دمای سطحی را دارد و ساختار زمینشناسی آنها از آبرفتهای ریزدانه، رسوبات رودخانهای، پهنههای سیلت ـ نمکی و تپههای ماسهای تشکیل شدهاست که با کانونهای بحرانی تولید گرد و غبار در محدوده مطالعه انطباق دارد. با آشکارسازی طوفانهای گرد و غبار، یافتهها بیانگر آن است که گستره وقوع این طوفانها از نواحی شرقی تا جنوب شرقی خراسان جنوبی و جنوب غربی افغانستان است که نواحی شمالی تا جنوب شرقی سیستان را نیز در برمیگیرد. همچنین تجزیه و تحلیل سرعت باد نشان داد که جهت وزش باد غالب سیستان، از شمال غربی و شمال است که با وزش طوفانهای شنی در محدوده مورد مطالعه همجهت میباشد. با توجه به نتایج این پژوهش، طوفانهای گرد و غبار در جنوب شرقی کشور منشأ داخلی و خارجی دارد. مهمترین کانون تولید گرد و غبار، در بخش جنوب غربی افغانستان و شمال سیستان متمرکز است که کنترل آن به اجرای برنامههای مدیریتی در سطح منطقهای و فرا منطقهای نیازمند است.