گروه جغرافیایی طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامهریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان ، r.zakerinejad@geo.ui.ac.ir
چکیده: (1882 مشاهده)
فرسایش خاک و تولید رسوب در حوضههای آبخیز، از معضلات زیست محیطی است که یکی از عوامل اصلی بیابانزایی و تخریب اراضی بشری میباشد؛ بنابراین، ارزیابی فرسایش خاک برای تخمین میزان فرسایش و رسوب با استفاده از مدلهای تجربی به ویژه در حوضههای فاقد ایستگاه هیدرومتری، یکی از ابزارهای مدیریتی مهم در امر حفاظت آب و خاک است. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش، حوضه آبریز خسویه در استان فارس است که یکی از نواحی بسیار مستعد به فرسایش آبی به شمار میرود. در این تحقیق، میزان فرسایش و رسوب حوضه مورد مطالعه با استفاده از مدل USPED ـ که در پژوهشهای محققان در ایران به ندرت از آن استفاده شدهاست ـ برآورد میشود. این مدل برای تخمین میزان فرسایش و رسوب است که شش عامل دارد؛ عامل توپوگرافی که از دادههای مدل رقومی ارتفاع (Tan-DEM-X)، عامل پوشش گیاهی (C) که با استفاده از تصاویر ماهوارهای Sentinel-2، عامل فرسایشپذیری خاک (K) که با استفاده از جمعآوری نمونههای خاک، عامل فرسایندگی بارش (R) که از دادههای متوسط بارش ماهانه ایستگاههای مجاور حوضه و در نهایت، عامل عملیات حفاظتی (P) تهیه میشود. نتایج این تحقیق نشان داد که حدود هیجده درصد از منطقه مورد مطالعه در کلاسهای فرسایش و رسوب شدید و خیلی شدید (بیش از بیست تن در هکتار در سال) قرار دارد و تنها 7.9 درصد از حوضه در محدوده کلاس پایدار (1/0 تا 1/0-) واقع است. مقایسه نتایج این مدل با رخسارههای فرسایش آبی، فقدان توانایی مدل را در کلاس میزان فرسایشی مناطق دارای فرسایش آبکندی در نواحی کم شیب حوضه نشان میدهد، ولی در پیشبینی کلاس فرسایشی اشکال ورقهای و شیاری دقت مناسبی دارد.