مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

ویژگی­هایی که در اغلب مطالعات مربوط به فرسایش بادی، ارگ­ها و روندیابی حرکت تپه­های ماسه­ای و تثبیت آنها مورد مطالعه قرار می­گیرد، خصوصیات مربوط به دانه­بندی ذرات ماسه می­باشد. هدف از این پژوهش مقایسه خصوصیات دانه­بندی و مورفوسکوپی نهشته­های بادی جدید و قدیم ارگ دامغان به منظور شناسایی منابع ماسه جدید در منطقه است. منطقه مورد مطالعه ارگ دامغان با مساحت 4375 هکتار می­باشد. داده­های مورد استفاده در این تحقیق، نقشه­های توپوگرافی، نقشه­های زمین شناسی، تصاویر ماهواره­ای و عکس­های هوایی و داده­های باد منطقه مورد مطالعه بوده و به منظور تحلیل داده­ها و تهیه نقشه­های مربوطه از روش­های آماری، سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزار ArcGIS 9/3و Windrose استفاده شده است. سپس با حضور در این مناطق نمونه­برداری از رسوب­های تپه­های ماسه­ای جدید و قدیم ارگ صورت گرفت وپارامتر­های دانه­بندی نظیر چولگی، کشیدگی، میانگین و جورشدگی رسوبات مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس آزمون آماری T استیودنت با اطمینان 95 درصد متوسط قطر ذرات و قطر میانه ذرات با یکدیگر تفاوت معناداری نداشته و تنها متوسط چولگی و متوسط کشیدگی در تپه­های ماسه­ای جدید و قدیم با یکدیگر تفاوت معناداری داشته­اند. بر این اساس میانگین متوسط قطر ذرات رسوبات جدید برابر 176 و رسوبات قدیمی برابر 4/160 میکرون می­باشد. چولگی در تپه­های ماسه­ای قدیمی مثبت بوده و به سمت ذرات دانه­ریز متمایل است اما در رسوبات جدید منفی بوده و به سمت ذرات دانه­درشت می­باشد. فاصله حمل متوسط ذرات در تپه­های ماسه­ای جدید نسبت به تپه­های ماسه­ای قدیمی کمتر است. تپه­های قدیمی به علت وجود تاغ، ذرات کمتر از 64 میکرون و بیشتر از 500 میکرون را نسبت به تپه­های جدید دارا می­باشند. مورفوسکوپی تپه­های ماسه­ای جدید به صورت هاله­ای بوده و کمی گردشدگی در آن روئیت شد که نشان از آورده شدن رسوبات توسط باد را می­دهد در حالی که تپه­های ماسه­ای قدیمی رسوبات درخشان و زاویه­دار بوده که نشان دهنده حمل رسوبات توسط آب است.