مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

فرسایش پایپینگ از جمله فرسایش­های آبی است که عموماً در سازندهایی با ظرفیت نفوذپذیری کم و کانی‌های قابل انحلال زیاد به وجود می‌آید. تحقیق حاضر در محدوده‌ای به وسعت تقریبی ۱۰۵ هکتار در اراضی لسی استان گلستان انجام شد که تعداد ١٠٢ پایپینگ در آن به ثبت رسید. هدف این مطالعه، پیش­بینی وجود یا عدم وجود پایپینگ و پیش­بینی خطر آن از طریق مدل­سازی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر اساس رگرسیون لجستیک است؛ در این راستا، ابتدا به­صورت میدانی تمامی پایپینگ­های محدوده سرشماری و از داخل و خارج خاک نمونه­برداری صورت گرفت. سپس خصوصیات مورفومتری آنها نیز ثبت شد. سپس داده­های استخراج شده، توسط مؤلفه­های آماری تجزیه‌ و تحلیل شد. برای مقایسه­ی فرسایش پایپینگ در دو کاربری زراعت و مرتع، از آزمون خی ـ دو و آنالیز مؤلفه‌های اصلی استفاده شد. نتایج آزمون خی ـ دو نشان داد که شکل دامنه، شکل پایپینگ و بافت خاک به کاربری اراضی وابسته نیست. همچنین برای مقایسه­ی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در داخل و مجاور پایپینگ، از روش­های آنالیز واریانس طرح تکراری چندگانه و آنالیز مؤلفه‌های اصلی استفاده شد. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در داخل و خارج پایپینگ در سطوح مختلف معنی‌داری (۹۵% و ۹۹%) با ایجاد پایپینگ رابطه­ی معنی‌داری داشته­است. با استفاده از آنالیز مؤلفه‌های اصلی، مؤلفه‌های فقدان تراکم خاک، چسبندگی خاک و خصوصیات الکترولیتی بیشترین تأثیر را در رخداد پایپینگ داشته‌اند. درنهایت از رگرسیون لجستیک دوگانه و چندگانه به ترتیب در مدل­سازی وجود یا عدم وجود و خطر تشکیل پایپینگ استفاده شد. تجزیه‌ و تحلیل رگرسیون لجستیک دوگانه حاکی از آن بود که از بین متغیرهای موردمطالعه، متغیرهای کاربری اراضی، مقاومت خاک، جهت جغرافیایی، شکل شیب، درصد شیب و اسیدیته خاک بیشترین تأثیر را در رخداد پایپینگ به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس رگرسیون لجستیک چندگانه نیز مهم‌ترین متغیرهای دخیل در خطر تشکیل پایپینگ به کاربری اراضی، مقاومت خاک، فاصله از آبراهه و جهت جغرافیایی اختصاص یافت.