مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

یکی از مباحث مهم در مدیریت منابع طبیعی از نظر آبخیزداری و حفاظت خاک، کاهش میزان و شدت رواناب­های سطحی و در نتیجه کاهش فرسایش است. از عوامل موثر در کاهش و یا تشدید فرسایش، وضعیت پوشش سطحی زمین و به خصوص پوشش گیاهی می­باشد از طرفی پوشش کامل سطح زمین به منظور کاهش فرسایش ضرورتی ندارد. هدف از این پژوهش طراحی یک مدل بهینه­سازی درصد تاج پوشش مراتع، مبتنی بر الگوریتم NSGA -II (Non dominated Sorting Genetic Algorithm – II) در بستر GIS می­باشد؛ بدین منظور ابتدا مناطق دارای حساسیت فرسایشی متوسط تا زیاد شناسایی شده و سپس تیپ مرتعی آن­ها مورد مطالعه قرار گرفت در ادامه با استفاده از توانایی الگوریتم NSGA-II، درصد بهینه تاج پوشش برای هر قسمت از منطقه مورد مطالعه تعیین گردید. خروجی­های این مدل، الگوهایی برای درصد تاج پوشش مرتعی منطقه می‌باشد که با کمترین هزینه، فرسایش منطقه را تا حد قابل قبولی کاهش دهند. مدل طراحی شده در منطقه رودبار جنوب واقع در استان کرمان پیاده سازی شد. نتایج به دست آمده نشان داد که این مدل قادر است الگوهایی متنوعی برای مدیریت پوشش مراتع پیشنهاد دهد که هم اقتصادی بوده و هم فرسایش را کاهش می‌دهد که هر یک از این الگوها بر اساس شرایط منطقه و نظر کارشناسی قابل انتخاب و اجرایی خواهد بود. یکی از الگوهای پیشنهادی مدل، درصد تاج پوشش مرتعی در قسمت های مختلف منطقه را به نحوی تعیین می­کند که بتوان بدون صرف هزینه و تنها با مدیریت صحیح پوشش مرتعی، نسبت تقلیل فرسایش را از 3/4 در شرایط فعلی به حدود 2/1 کاهش داد که این خود نشان از اهمیت مدیریت صحیح پوشش مرتعی دارد. در این مطالعه به منظور بررسی کارایی و دقت مدل از معیار فراگشایش و نمودار مسیر ارزش که از روش های بررسی دقت مدل­های بهینه یابی چندهدفه می باشد استفاده شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد مدل طراحی شده توانسته به خوبی فرایند بهینه یابی را انجام دهد و نتایج حاصل از مدل قابل اطمینان خواهند بود.