مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

رشد روزافزون جمعیت سبب نیاز بیش­تر جوامع بشری به استفاده از منابع طبیعی مانند شن و ماسه شده است. برداشت مستقیم شن و ماسه از بستر رودخانه منجر به افزایش غلظت رسوبات معلق در پایین­دست محل برداشت و بروز مشکلات مختلفی از جمله پر شدن مخازن سدها، تغییر خصوصیات هیدرولیکی کانال و خسارات محیط‌ ‌زیستی می­گردد. حال آن­که دامنه تاثیرپذیری زمانی و مکانی این دخالت­ها تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از این رو پژوهش حاضر به­منظور بررسی تغییرات زمانی و مکانی غلظت رسوب معلق پس از برداشت شن و ماسه در رودخانه­ی کجور در حوزه­ی آبخیز آموزشی و پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس در استان مازندران انجام شد. برای این منظور، تاثیر برداشت­های معمول شن و ماسه از بستر رودخانه در فاصله­ی زمانی و مکانی به‌ترتیب صفر تا 4 ساعت و صفر تا 200 متر مدنظر قرار گرفت و سپس تغییرات غلظت در بازه­های مختلف اندازه‌گیری شد. نتایج به‌دست آمده نشان داد که غلظت رسوب معلق پس از یک برداشت کوچک محلی، تا فاصله­ی مکانی 100 متر و فاصله­ی زمانی حدوداً 2 ساعت دارای تغییرات محسوسی بوده است. هم­چنین نتایج تحلیل آماری با استفاده از آزمون مدل خطی عمومی اندازه­گیری تکرار شده نیز نشان داد که افزایش غلظت رسوب معلق در بازه­ی 50 متری پس از محل برداشت شن حدود 30 دقیقه (05/0=P) و در بازه­های صفر تا 200 متر پس از محل برداشت نسبت به نمونه قبل از برداشت شن حدود 10 دقیقه (01/0=P) معنی­دار بوده است.