مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

کربن آلی خاک یکی از مؤلفه‌های اصلی در ارزیابی کیفیت خاک محسوب می‌گردد. آگاهی از تغییرات میزان ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک در اثر فرآیندهای مختلف در درک نقش این فرآیندها در چرخه جهانی آن‌ها و در نتیجه کاهش اثرات گازهای گلخانه‌ای اهمیت زیادی دارد. ذخیره کربن آلی و نیتروژن توابعی از غلظت کربن و نیتروژن و وزن مخصوص خاک بوده که مستعد تغییر در اثر تغییرات کاربری اراضی و نوع فرسایش می‌باشند. هدف از این مطالعه ارزیابی ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک تحت تأثیر کاربری اراضی و فرآیند فرسایش در مقیاس حوزه آبخیز می‌باشد. به این منظور ذخیره کربن آلی و نیتروژن در 112 نمونه خاک در واحدهای کاری دو حوزه هیو و زیدشت بر اساس فرسایش و کاربری اراضی شامل مرتع-فرسایش سطحی، اراضی باغ-فرسایش سطحی، اراضی دیم-فرسایش سطحی و مرتع-فرسایش آبراهه‌ای اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک تحت تاثیر کاربری اراضی و نوع فرسایش در هر دو حوزه دارای اختلاف معنی‌دار می‌باشد. ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک در هر دو حوزه در اراضی باغ تحت تأثیر فرسایش سطحی در لایه سطحی (20 سانتی‌متری) بیش از سایر کاربری‌ها می‌باشد و در حوزه هیو به ترتیب اراضی باغ- فرسایش سطحی، مرتع-فرسایش سطحی و مرتع-فرسایش آبراهه‌ای دارای ذخیره کربن آلی 46، 31 و 21 تن بر هکتار (005/p<) و در حوزه زیدشت به ترتیب اراضی باغ-فرسایش سطحی، مرتع-فرسایش سطحی، اراضی دیم-فرسایش سطحی و مرتع-فرسایش آبراهه‌ای دارای ذخیره کربن آلی 43، 23، 23 و 22 تن بر هکتار است (005/p<). همچنین در مورد ذخیره نیتروژن کل خاک روند مشابه دیده می‌شود. بنابراین نتیجه‌گیری می‌شود هدررفت کربن آلی و نیتروژن در اثر فرسایش موجب کاهش ذخایر کربن و نیتروژن و پیرو آن سطح تولیدات در اراضی مرتعی شده است. نتایج این مطالعه می‌تواند در انتخاب روش‌های مناسب کنترل فرسایش به عنوان رویکردی کم‌هزینه و ساده در کاهش هدررفت کربن آلی و نیتروژن مورد استفاده قرار گیرد.