مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

عوامل مختلفی بر فرآیند تولید روان­آب و رسوب در طی رگبار اثرگذار هستند. از میان خصوصیات خاک، رس از مهم­ترین عوامل در پیوند خاکدانه­ها و نفوذپذیری است. بخش­های سنگی نیز بر فرآیندهای هیدرولوژیکی و فرسایشی اثر می­گذارند، ولی این ارتباطات در مقادیر مختلف به صورت معکوس یا مستقیم نمایان می­شود. لذا بررسی اثر رس و سطوح سنگی در فرسایش خاک ضرورت می­یابد. همچنین مدل­سازی رفتار روانآب و رسوب به دلیل محدودیت­های اندازه­گیری در راستای تقلیل خسارات ناشی از سیلاب و رسوب­گذاری امری اجتناب­ناپذیر است. لذا در پژوهش حاضر از شبیه­ساز باران و کرت­های آزمایشی استفاده گردید تا امکان اعمال تیمارها در حدود مورد نظر میسّر شود. سپس در قالب طرح فاکتوریل، 6 طبقه اختلاط با درصدهای مختلف رس درون خاک (0، 10، 20، 30، 40 و 50 درصد) و 6 طبقه از سطوح نفوذناپذیر (0، 5، 10، 15، 20 و 25 درصد) در سه تکرار (جمعاً 108 کرت آزمایشی) مورد تحلیل قرار ­گرفت. برای بررسی تغییرات زمانی روان­آب و رسوب طی 30 دقیقه شبیه­سازی، نمونه­برداری در فواصل 5/2 دقیقه­ای انجام شد. آنالیز روند نشان داد که در تمامی تیمارهای مذکور روانآب افزایش معنی­داری دارد (01/0>p)، در حالی­که روند تولید رسوب با افزایش محتوی رس کاهش یافت. همچنین در تولید روانآب و رسوب، رس نسبت به سطوح سنگی عامل تعیین­کننده­تری بوده­است. نهایتاً مدل­های معکوس و منحنی S بهترین برازش بر روند روانآب را دارا بودند. اما روند تولید رسوب و نیز معادلات رگرسیونی بین روانآب و رسوب عمدتاً از الگوی سه جمله­ای تبعیت نمودند.