مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در شیب و کاربری‌های مختلف اراضی تغییر می‌کند. ارزیابی و تجزیه ‌و تحلیل این تغییرات در زمینه­ی ویژگی‌های خاک، رواناب و رسوب به برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح منجر می­شود. تحقیق حاضر، در حوزه­ی آبخیز کچیک شهرستان مراوه‌تپه در استان گلستان اجرا شده­است. پنج کاربری اراضی شامل جنگل طبیعی، جنگل دست­کاشت، مرتع و زراعت هندوانه و گندم درو شده­­ است که در چهار طبقه­ شیب 12- 3، 18-12، 25-18، 40-25 درصد و پلات‌های 4 مترمربعی انتخاب شد. رواناب و رسوب در هر مرحله­ی جمع‌آوری و مقدار رسوب، حجم رواناب، مواد مغذی (فسفر، نیتروژن و مواد آلی)، ظرفیت تبادل کاتیونی، رطوبت پیشین و وزن مخصوص خاک در آزمایشگاه اندازه‌گیری شده­است. نتایج نشان داد با تغییر کاربری از جنگل به زراعت، رواناب و رسوب به ترتیب 7/3 و 22 برابر شده و وزن مخصوص خاک، به میزان 52/0 گرم بر سانتی‌متر مکعب افزایش یافته­است. میزان نیتروژن، فسفر، ماده­آلی، رطوبت پیشین خاک و ظرفیت تبادل کاتیونی از کاربری جنگل به زراعت، به ترتیب 7/2، 3، 8/5، 2/3 و 7/2 برابر کاهش یافته­است. شیب در کاربری‌های مختلف، اثرات متفاوتی را در میزان متغیرهای اندازه‌گیری شده ایجاد کرده­است. طبق نتایج به ترتیب ماده آلی، فسفر و ظرفیت تبادل کاتیونی بیشترین تأثیر را در میزان رواناب و رسوب نشان داده­اند. با توجه به نقش محوری پوشش گیاهی در کاهش رواناب و رسوب، مدیریت صحیح اراضی و اصلاح کاربری می­تواند در کاهش اثرات منفی ناشی از آنها تأثیر زیادی داشته باشد.