حبیبی سمانه، غلامی حمید، فتح ابادی ابوالحسن، والینگ دسموند. منشأیابی رسوبات تهنشین شده در مخزن سد با استفاده از روش انگشتنگاری (مطالعه موردی: حوزهی آبخیز سد لاور فین، استان هرمزگان). پژوهش هاي فرسايش محيطي. 1397; 8 (3) :1-15
URL: http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-459-fa.html
دانشگاه هرمزگان ، hgholami@hormozgan.ac.ir
چکیده: (4064 مشاهده)
شناسایی منابع تولیدکنندهی رسوب در یک آبخیز برای کاهش اثرات درون منطقهای و برون منطقهای رسوب امری ضروری است؛ بدین منظور تکنیک منشأیابی رسوب، ابزاری مفید و کارا برای کمی نمودن سهم منابع رسوبات آبی محسوب میشود. هدف از این تحقیق، برآورد درصد سهم سه زیرحوزه در رسوبات تهنشین شده در مخزن سد لاور فین در استان هرمزگان با استفاده از مدل ترکیبی چند متغیره است که از نتایج مدلسازی میتوان در راستای جلوگیری از کاهش عمر مفید مخزن سد استفاده کرد. بدین منظور با توجه به مساحت هر زیرحوزه، 23 نمونه از منابع بالقوهی تولیدکنندهی رسوب (زیرحوزهها) و 17 نمونه از رسوبات تهنشین شده در پشت سد جمعآوری شد. بعد از آمادهسازی نمونهها، 56 عنصر اعم از عناصر اصلی، کمیاب و عناصر نادر خاکی (REE) توسط دستگاه ICP-OES اندازهگیری و 8 شاخص مربوط به عناصر نادر خاکی نیز محاسبه شد. همچنین در مرحلهی اولیه، 64 خصوصیت به عنوان ردیاب اولیه در نظر گرفته شد. به منظور کمی کردن سهم منابع با استفاده از مدل ترکیبی، 6 ردیاب بهینه شامل Cr، La/Yb، Nd/Yb، Th، Bi و Pr با استفاده از آنالیز تحلیل تشخیص، انتخاب و به عنوان پارامترهای ورودی به مدل در نظر گرفته شد. نتایج تحلیل تشخیص نشان داد که از بین شش ردیاب بهینه، سه ردیاب Pr، La/Yb و Nd/Yb از شاخصها و عناصر نادر خاکی انتخاب شد که خود بیانگر توانایی بالای عناصر نادر خاکی در تفکیک منابع است؛ زیرا این ردیابها در حین فرآیندهای حمل، هوازدگی و تهنشینی دچار کمترین تغییر و تحول میشوند. بر طبق نتایج، زیرحوزهی جنوبی با میانگین سهم 66 درصد به عنوان منبع اصلی تأمینکنندهی رسوب برای رسوبات تهنشین شده در مخزن، شناسایی شد؛ بنابراین، برای کنترل رسوب و جلوگیری از ورود آنها به دریاچهی پشت سد میبایست فعالیتهای اجرایی مانند احداث خشکهچین، سازههای سنگی ــ ملاتی و فعالیتهای بیولوژیک در آبراهههای فرعی و اصلی زیرحوزهی جنوبی صورت گیرد.