صفائیه، خوابگاه دانشجویی دانشگاه یزد ، mohammadi.mojdeh@gmail.com
چکیده: (2952 مشاهده)
هندسه فراکتال، زبان ریاضی است که میتواند به صورت ابزاری کمی برای بررسی ژئومورفولوژی حوضهی آبخیز و مدلسازی بسیاری از پدیدههای پیچیدهی طبیعی استفاده شود. در حقیقت پدیدههای ژئوفیزیکی مانند حوضههایآبخیز، پدیدههایی فراکتالی هستند که الگوی فراکتالی در رفتارهای آنـها قابل بررسی است. شناخت عوامل ژئومورفومولوژیکی و عملکرد آنها، اهمیت بالایی در مدیریت حوضه دارد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل رفتار فراکتالی حوضهآبخیز عقدا، از طریق محاسبهی ابعاد فراکتال شکل حوضه و شبکهزهکشی و مقایسهی نتایج به دست آمده با 18 ویژگی ژئومورفولوژیک حوضهی مورد مطالعه انجام شدهاست. نتایج نشان داد که در بین زیرحوضههای مستقل، زیرحوضهی T8 با بعد فراکتال 47/1 و در میان زیرحوضههای تجمعی، زیرحوضهی To3 با بعد فراکتال 6/1 دارای بیشترین بعد فراکتال شبکه زهکشی هستند و بیشترین بعد فراکتال شکل حوضه را نیز به ترتیب با مقادیر 05/1 و 08/1 به خود اختصاص میدهند. نتایج حاصل از این بررسی، روابط معنیداری بین ابعاد فراکتال شکل حوضه و شبکهزهکشی با ویژگیهای ژئومورفولوژیک نشان میدهد. بالاترین ضریب همبستگی متعلق به روابط رگرسیونی بین مجموع طول آبراهه 98/0، مساحت 97/0 و مساحت فرسایشپذیر حوضه 95/0 با بعد فراکتال شبکهزهکشی است و بعد فراکتال شکل حوضه نیز بالاترین همبستگی را با تعداد آبراهه 82/0، مجموع طول آبراهه 78/0 و مساحت 7/0 نشان میدهد (در سطح 99/0). در ادامه با بررسی ویژگیهای ژئومورفولوژیک و مقایسهی آن با بعد فرکتال شکل حوضه و شبکهزهکشی منطقه، وضعیت فرسایشی منطقهی مورد مطالعه مشخص شد. با توجه به نتایج مشخص شد که واحدهای مستقل مربوط به واحدهای T8، T1 و T6 و در واحد ترکیبی، TO3 دارای بیشترین فرسایشپذیری هستند. این نتایج میتواند در برنامههای کنترل رسوب و آبخیزداری استفاده شود و راهکارهای لازم را برای مدیریت منطقه ارائه دهد. در واقع، پژوهش حاضر نشان داد که تحلیل ابعاد فراکتال میتواند به بررسی سریع و دقیقی از ویژگیهای ژئومورفولوژیکی حوضه و شبکهزهکشی منجر شود.