گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران ، s.asghari@uma.ac.ir
چکیده: (414 مشاهده)
فرسایش خاک، مشکل جهانی است که به طور جدی منابع آب و خاک را تهدید میکند و تغییرات کاربری اراضی از عمده عوامل دخیل در افرایش پتانسیل فرسایش میباشد. شهرستان مشکینشهر، با نظر به شرایط محیطی از دیرباز تحت تأثیر وقوع فرسایش بوده است، امّا در طی سالهای اخیر، با توجه به روند رو بهرشد جمعیّت و تغییرات غیراصولی کاربری اراضی، پتانسیل رخداد این مخاطره در سطح شهرستان افزایش یافته است. بر ایناساس، هدف پژوهش حاضر بررسی اثرات تغییرات کاربری اراضی بر فرسایش خاک، در سطح این شهرستان میباشد. در راستای دستیابی به اهداف پژوهش، نقشۀ طبقهبندیشدۀ کاربری اراضی برای دو سال 2002 و 2024 با استفاده از روش طبقهبندی شیءگرا استخراج گردید. بهمنظور پهنهبندی خطر فرسایش، بعد از تهیۀ لایههای اطّلاعاتی عوامل مؤثر بر فرسایش در محیط GIS، مدلسازی نهایی با بهرهگیری از روش ترکیب خطی وزندار صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که در هر دو دورۀ زمانی مورد مطالعه کاربریهای مراتع ضعیف و زراعت دیم بیشترین مساحت شهرستان را پوشش میدهند و بیشترین تغییر کاربری شهرستان به صورت تبدیل مراتع ضعیف به زراعت دیم بوده است. با نظر به نقشه پهنهبندی فرسایش نیز در سال 2002 مساحت طبقه بسیار پرخطر و پرخطر، 308/216 و 068/779 کیلومترمربع بوده است که مقدار این طبقات در سال 2024 به ترتیب؛ به 248/600 و 228/820 کیلومترمربع افزایش یافته است. با نگاهی به نتایج حاصل از تحلیل تغییرات کاربری اراضی و انطباق آن با نقشههای پتانسیل خطر فرسایش، میتوان کاهش سطح مراتع، باغات و پوشش جنگلی و در مقابل افزایش مساحت اراضی زراعی (آبی و دیم) و نواحی مسکونی را به عنوان مهمترین دلایل افزایش پتانسیل فرسایش خاک در سطح شهرستان مشکینشهر مطرح نمود.