سال 12، شماره 1 - ( بهار 1401 )                   جلد 12 شماره 1 صفحات 75-58 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 20.1001.1.22517812.1401.12.1.3.8

XML English Abstract Print

ارزیابی و اولویت‌بندی حساسیت فرسایش آبکندی با استفاده از مدل‌های تراکم سطح و تاپسیس (مطالعه موردی: حوضه آبخیز چنارلی، استان گلستان)
عیسی جوکار سرهنگی* ، طاهر صفرراد ، مریم شطیت زاده
گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتمایی، دانشگاه مازندران، بابلسر ، e.jokar@umz.ac.ir
چکیده:   (3621 مشاهده)
فرسایش آبکندی یکی از اشکال پیشرفته و پررسوب فرسایش آبی است که به کاهش توان خاک و ایجاد محدودیت در کاربری اراضی منجر می­‌شود و می‌تواند خطری برای سازه‌های مختلف باشد. هدف از پژوهش حاضر، تهیه نقشه‌­های پهنه‌­بندی حساسیت فرسایش آبکندی با استفاده از مدل‌های تراکم سطح و تاپسیس و مقایسه میزان دقت آنها در حوضه آبخیز چنارلی واقع در استان گلستان است. برای اجرای این پژوهش،‍ ابتدا موقعیت آبکند­های منطقه به کمک بازدیدهای میدانی و تصاویر گوگل ارث تعیین شد. از تعداد کل 93 آبکند در منطقه، از 64 آبکند برای مدل­‌سازی و تهیه نقشه حساسیت و از 29 آبکند برای اعتبارسنجی مدل استفاده شد. همچنین لایه‌های رستری جنس سنگ، ارتفاع، شیب، جهت دامنه، پوشش گیاهی و کاربری اراضی به‌عنوان متغیرهای اصلی مؤثر در فرسایش آبکندی منطقه، تهیه و طبقه­‌بندی شد. از همپوشانی نقشه‌های عوامل مؤثر با نقشه پراکنش آبکند­ها، تراکم سطح آن در طبقه‌­های مختلف هر متغیر به دست آمد. ارزیابی نقشه حساسیت فرسایش با استفاده از آبکند­های استفاده نشده در مدل­سازی، بیانگر آن است که نقشه تهیه شده با مدل تراکم سطح صحت بالایی (p=0.91) دارد. در مرحله بعد به منظور اولویت­‌بندی حساسیت فرسایش آبکندی در سطح زیرحوضه‌­ها، از مدل تاپسیس استفاده و متغیرهای مؤثر در هر زیرحوضه به کمک این مدل تعیین و اولویت­بندی شد. بر این اساس، زیرحوضه‌­های شماره 2 و 1 به ترتیب با ضریب نزدیکی 791/0 و 657/0، بالاترین حساسیت فرسایش را در منطقه دارد. نقشه اولویت‌­بندی مدل تاپسیس نیز با نقشه حساسیت فرسایش آبکندی مبتنی بر مدل تراکم سطح به عنوان نقشه مرجع مقایسه شد. محاسبه ضریب تبیین (R2) نشان داد که اولویت­‌بندی حساسیت فرسایش آبکندی در سطح زیرحوضه‌­ها نیز کارایی معنی­دار و مناسبی دارد  (R2=0.6)؛ از این­رو، زیرحوضه‌­های مذکور به‌­عنوان نقطه شروع برنامه­های حفاظتی در اولویت قرار می­‌گیرد.
واژه‌های کلیدی: آبکند، پهنه‌بندی، ضریب تبیین، فرسایش خاک، مدل‌سازی
متن کامل [PDF 1047 kb]   (860 دریافت)    
نوع مطالعه: مستخرج از پایان‌نامه / رساله / طرح پژوهشی | موضوع مقاله: مدلسازی و تحلیل زمانی و مکانی رخداد انواع مختلف فرسایش محیطی
دریافت: 1400/5/3 | انتشار: 1400/12/21
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.