مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

روش منشأیابی امروزه در سرتاسر دنیا به منظور تعیین سهم واحدهای­کاری از رسوب معلق استفاده می­شود. در روش­های رایج با استفاده از ترکیب مناسب خصوصیات جداکننده منابع رسوب، سهم منابع رسوب در تولید رسوب تعیین می­شود. این تحقیق در آبخیزی به مساحت 91/3278 هکتار در جنوب شهرستان گرگان به نام تول­بنه انجام شد. این حوزه با متوسط تولید رسوب معلق سالانه 97/14709 تن در هکتار از آبخیزهای بحرانی از نظر تولید رسوب است. در این تحقیق از آزمایش XRF  استفاده شده و از 17 ترکیب به عنوان ردیاب استفاده شد. بدین منظور این حوضه به پنج واحد­کاری و سه مقطع از رودخانه اصلی تقسیم شد. از هر واحد­کاری سه نمونه برداشت شد. نمونه­های منطقه منشأ با رسوبات حاصل از دو نوبت نمونه­برداری از رسوب خروجی حوضه در زمان­های مختلف و همچنین ترکیب دو نمونه رسوب مقایسه شدند. نتایج با آزمون تحلیل عاملی و تحلیل تشخیص مورد آنالیز قرار گرفت. ترکیبات CaO، SiO₂، Rb₂O و X₂ به عنوان منشأیاب در نظر گرفته شد. نتایج حاکی از آن است که مقطع شماره پنج در آبراهه اصلی با متوسط 54/19 درصد بیشترین سهم را در تولید رسوب معلق دارد. همخوانی خوب نتایج با مشاهده­های میدانی نشان می­دهد که روش منشأیابی استفاده شده در این بررسی، روشی ارزشمند برای تعیین سهم منابع تولید رسوب معلق در حوزه آبخیز است.