مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

فرسایش خاک و حرکت­ ذرات ماسه­بادی یکی از تهدیدات محیطی مناطق بیابانی است و پوشش گیاهی تا حدود زیادی می­تواند از بروز این پدیده­ی زیان­بار ممانعت کند. یکی از گونه­های بسیار مهم و سازگار در تپه­ها و اراضی ماسه‌ای منطقه­ی خشک دشت سبزوار ـ که با توجه به فشردگی تاج پوشش و ریشه­های متراکم آن، تأثیر قابل ملاحظه­ای در حفاظت خاک سطحی و جلوگیری از حرکت ماسه­های روان دارد ـ گونه­ی سبط (Stipagrostis pennata) است. در این تحقیق محدوده­ی رویش­گاه گونه­ی سبط، با استفاده از منابع موجود تعیین و مشخصات کلی رویش­گاه و وضعیت ریشه و اندام هوایی گیاه، در مطالعات صحرایی بررسی شد. بدین منظور چهار سایت مطالعاتی در نظر گرفته شد و با استفاده از روش نمونه­برداری سیستماتیک ـ تصادفی، وضعیت رویشی و تاج­پوشش گیاه در کنار بافت خاک و شبکه­ی ریشه­ای داخل خاک مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. در منطقه­ی ماسه­زاری مورد مطالعه، گونه­ی S. pennata به عنوان گونه­ی غالب شاخص و غالب به صورت اجتماعات رویش­گاهی، در بافت ماسه­ای خاک (ماسه بیش از ۹۱ درصد) رویش دارد. نتایج و مشاهدات بیانگر آن است که این گونه با داشتن غلاف ماسه‌ای تارهای ریشه‌ای و گسترش سیستم ریشه به صورت شبکه­ی گسترده، افشان و طویل سازگاری منحصر به فردی دارد که اغلب سطحی می­باشد و این ویژگی بارز، خاک سطحی اطراف گیاه را از فرسایش یافتن حفاظت می­کند. از سوی دیگر، با توجه به خصوصیت قابل ملاحظه­ی اندام هوایی گیاه از نظر تراکم ­ساقه­ها، داشتن آسمانه گیاهی کوتاه و در تماس با سطح خاک و ارتفاع بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی­متری آن در تمام نمونه­ها، در تثبیت ماسه‌های روان و ممانعت از پیشروی حرکت ماسه­بادی و فرسایش خاک نقش بسیار مهمی ایفا می­کند.