مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

در راستای کنترل فرسایش، رسوب و حفاظت خاک، شناخت منابع تولید رسوب و تعیین سهم­ نسبی هر یک از منابع برای تعیین فعالیّت­های مدیریتی مناسب نقش به­سزایی دارد. کارآیی روش منشأیابی با ردیاب­ها یا انگشت­نگاری به­عنوان روشی موفّق و مؤثر، برای تعیین منابع رسوبات به اثبات رسیده­است. هدف از تحقیق حاضر، تعیین سهم سازندها و کاربری­های اراضی مختلف بر فرسایش و رسوب است که با استفاده از مدل­ ترکیبی هوگس صورت گرفت؛ بدین منظور 43 نمونه­ی­ سطحی جمع­آوری شد که از میان آنها ذرات کمتر از 63 میکرون به­عنوان هدف آزمایش قرار گرفتند. به­منظور اندازه­گیری عناصر ژئوشیمیایی از دستگاه ICP-AES و برای اندازه­گیری ایزوتوپ­های استرانسیوم (⁸⁷Sr و ⁸⁶Sr) و نئودیمیوم (¹⁴³Nd و ¹⁴⁴Nd) از دستگاه ICP-MS استفاده شد. برای یافتن بهترین پاسخ در حل این مدل، از سه روش الگوریتم ژنتیک، بهینه­سازی لوکال و شبیه­سازی مونت­کارلو استفاده شد و برای تعیین ضریب کارآیی مناسب مدل، از شاخص GOF. عناصر کربن، مس، سیلیکون و تیتانیوم به­عنوان ترکیب بهینه­ی ردیاب­ها برای تفکیک سهم واحدهای کاربری اراضی و عناصر استرانسیوم، تیتانیوم، مس و نسبت ایزوتوپی نئودیمیوم 144/143 به­عنوان بهترین ترکیب بهینه برای تفکیک سهم سازندهای زمین­شناسی انتخاب شدند. نتایج نشان داد روش بهینه­سازی لوکال، با شاخص GOF 94/99 درصد در واحد سازندها و روش بهینه­سازی الگوریتم ژنتیک، با شاخص GOF 84/97 درصد در واحد کاربری اراضی بیشترین مقادیردقّت را دارند. بیشترین سهم منابع تولید رسوب در واحد سازندها به­ترتیب مربوط به سازندهای آسماری و کواترنر معادل 51/84 و 37/5 درصد و بیشترین سهم­ منابع تولید رسوب در واحد کاربری­های اراضی مربوط به کاربری­های مراتع و جنگل­ها، به­ترتیب معادل 04/63 و 81/31 درصد است. سازندهای پابده­گورپی و بختیاری به­ترتیب با امتیاز 24/0 و 27/0 و اراضی زراعی و جنگلی به ترتیب با امتیاز 022/0 و 55/0  نسبت به بقیّه­ی سازندها و کاربری­های اراضی کمترین اهمیّت نسبی را به­ خود اختصاص دادند و برای مدیریت اراضی در اولویّت قرار ندارند.