مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

یکی از مهمترین انواع فرسایش آبی، فرسایش آبکندی است که در آن حجم زیادی از خاک شسته می‌شود. فرسایش آبکندی علاوه بر تولید رسوب زیاد و در نتیجه پرشدن سدها و مخازن، محدوده وسیعی از اراضی را غیرقابل استفاده نموده و سیمای کلی زمین را تغییر می‌دهد. در این تحقیق با توجه به اهمیت فرسایش آبکندی در استان ایلام، تأثیر عوامل محیطی و بیولوژیک بر این نوع فرسایش، در سه منطقه خشک و نیمه خشک دهلران، مهران (صالح آباد) و ایلام (چوار) مورد بررسی قرار گرفت. پس از تعیین مناطق عمده آبکندی، به منظور مطالعات میدانی در این مناطق، نوع آبکندها مشخص گردید. سپس فاکتورهای شیب، جهت، مساحت حوزه زهکشی، ارتفاع از سطح دریا، کاربری اراضی، درصد پوشش و سنگ ریزه ثبت شد. خصوصیات مختلف آبکند شامل طول، عمق، عرض بالا و پایین و ارتفاع رأس و همچنین نمونه‌های خاک در دو افق سطحی و عمقی در دیواره آبکندها برداشت شد. جهت بررسی تأثیر فاکتورهای مختلف بر فرسایش آبکندی، از آزمون‌های چند جمله‌ای دانکن و پیرسون، همچنین جهت تعیین مهم‌ترین فاکتورهای تأثیرگذار بر فرسایش آبکندی از آنالیزهای چند متغیره استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که شیب و ارتفاع از سطح دریا بر فرسایش آبکندی تأثیر معناداری داشته به طوریکه بیشترین فرسایش در طبقه شیب 15 – 10 درصد و در ارتفاعات پایین می‌باشد اما جهت جغرافیایی تاثیر چندانی بر فرسایش آبکندی نداشته است. علاوه بر این، بیشترین میزان فرسایش در کاربری کشاورزی و کمترین آن در کاربری جنگل و از بین عوامل فیزیکی و شیمیایی نیز پارامترهای شن سطحی،EC  سطحی همبستگی مثبت و درصد پوشش همبستگی منفی با فرسایش آبکندی داشت. از خصوصیات حوزه زهکشی آبکند نیز مساحت حوزه در فرسایش آبکندی مؤثر بود. بر اساس نتایج این تحقیق عوامل شن سطحی، عمق آبکند و مساحت حوزه از مهمترین عوامل تأثیر گذار بر فرسایش آبکندی هستند.