مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

به دلیل اهمیت بررسی گرد و غبارهای با منشأ داخلی در استان خوزستان که قریب به ۱۵ درصد رخدادهای گرد و غبار ورودی به منطقه را شامل می¬شوند، برای نخستین بار، فراوانی، پراکنش، کانیشناختی و ریختشناسی وقایع غباری داخلی و مراکز رسوبی مستعد غبارزایی در استان خوزستان بررسی گردید. نخست، دادههای فراوانی و پراکنش فضایی-مکانی گرد و غبارهای داخلی (کد ۰۷) در بازه زمانی ۲۰۱۵-۲۰۰۹ با استفاده از داده¬های ۱۳ ایستگاه سینوپتیک خوزستان، پردازش گردید. دادههای بدست آمده، ۴۰۶ نوبت گرد و غبار داخلی در این بازه زمانی را نشان می¬دهد. بستان با میانگین سالانه ۱/۱۱ روز، بیشترین و ایذه و مسجدسلیمان با میانگین سالانه ۸/۰ روز، کمترین تعداد وقوع گرد و غبار را داشته¬اند. سال ۲۰۰۹ و ماه ژوئن، گرد و غبار بیشتری را تجربه نموده¬اند. شاخصهای دما، ارتفاع، رطوبت نسبی و بارش، الگوی یکسانی را با تعداد روزهای همراه با گرد و غبار داخلی در بازه زمانی ۲۰۰۹- ژوئن ۲۰۱۵ نشان نمی¬دهد. از بین ۳۲ نمونه TSP برداشتی از گرد و غبار و ۶۵ نمونه رسوب، مطالعه کانی¬شناسی ۱۱ نمونه گرد و غبار و ۱۱ نمونه رسوب با استفاده از روش XRD نشان می¬دهد که ۳ گروه عمده کربنات، سیلیکات و تبخیری، مهمترین ترکیب کانی¬شناختی گرد و غبار و رسوبات فرسایشی را تشکیل می¬دهند.کانی های تبخیری نظیر ژیپس و هالیت در وقایع غباری داخلی نسبت به گرد و غبارهای خارجی از درصد بالاتری برخوردارند. فراوانی کوارتز در رخدادهای داخلی نیز حدود ۴۵% بیشتر از گرد و غبارهای خارجی است. بررسی¬های SEM نیز نشان می¬دهد که کلسیت، کوارتز و هالیت، معمولاً اشکال کروی و بلوری غالب می‌باشند. بررسی دانهبندی پهنههای فرسایشی در استان فراوانی بالای ذرات سیلت را نشان می¬دهد. بیشترین دامنه دانه¬بندی در خوزستان از ۱۵ تا ۲۴ میکرومتر است. میانگین دانهبندی این نمونهها با حدود ۹/۱۸ میکرومتر نشان از پتانسیل غبارزایی در تمامی مراکز بیابانی استان دارد.