دانشگاه زنجان ، jafarihas@yahoo.com
چکیده: (4639 مشاهده)
اجزای طبیعت بهصورت زنجیرهای بههمپیوسته در ارتباط با یکدیگر قرار میگیرند؛ بهگونهای که نمیتوان تأثیر هریک از اجزاء را نادیده گرفت. از سوی دیگر، این اجزاء و حلقهها نوعی استقلال و همگرایی داخلی دارند؛ بهگونهای که در دیدگاهی دیگر میتوان برای هریک از آنها استقلال و هویتی مستقل تصور کرد. تلاش محققان در معرفتشناسی علمی برای نظم بخشیدن به رخدادها، بیشتر بدان علت صورت گرفتهاست که تب پیشبینی بشر در حدوث وقایع و رفتارها را فرونشاند. این تلاشها اگرچه در بسیاری از موارد نتیجهبخش بودهاست، وقوع همهی رخدادها و رفتارها تابع نظم علمی نیست. در بررسی روند دومینویی حوضهی آبریز قزلاوزن آنچه بیش از همه اهمیت دارد، نگاه سیستمی به لندفرمهایی است که در بازدیدهای مکرر میدانی حاصل شد. برای نگارش آن از DEM مستخرج از سایت USGS و نقشههای توپوگرافی 1:50000، زمینشناسی 1:100000 و 1:250000 استفاده شد. لایههایی همچون آبراههها، لیتولوژی و گسل رقومی شد. با استفاده از نرمافزار Global mapper بر روی DEM منطقهی موردمطالعه، پروفیلهای متعددی در اطراف ژئونرونها ترسیم شد تا مقدار اختلاف ارتفاع و پایین افتادگی مناطق برآورد و تراسهای باقیمانده از تخلیهی هر ژئونرونی بررسی شود. دومینوی قزلاوزن بیشتر بر تغییرات سطح اساس تأکید دارد. دومینوی تغییرات سطح اساس به دو صورت درون حوضهای و برون حوضهای اتفاق افتادهاست. انرژی انتشاریافته از سوی تغییرات سطح اساس، از بالاترین رتبهی آبراههای یک حوضه مانند سلسله و مهرههای دومینو تا سرشاخهها و آبراهههای رتبه یک انتقال داده میشود. نمونهی چنین واکنشی، تسلط فرسایش قهقرایی در حوضه است. اسارتها و انحراف انگوران چای، حسنآباد یاسوکند، یول کشتی، سجاسرود مربوط به تغییرات سطح اساس ژئونرون بیجار و در مهرآباد و قلعهچای از اثرپذیری دومینویی ژئونرون زنجان است. وضعیت انتقال انرژی، به پارامترهایی از جمله لیتولوژی، تکتونیک، مدت و شدت بستگی دارد.