دانشگاه محقق اردبیلی ، h.shahab@uma.ac.ir
چکیده: (3052 مشاهده)
فرسایش خاک، مهمترین عامل تخریب اراضی است و به هدر رفت آب و خاک منجر میشود. استفاده از مدلها، مهمترین ابزار تخمین فرسایش و تهیه ی نقشه ی آن در سطح حوزه های آبخیز است. در این پژوهش، از دو مدل MPSIAC و MMF برای برآورد فرسایش و تعیین توزیع آن در سطح حوزه آبخیز آق گونی اردبیل استفاده شد. برای این منظور، 100 نقطه از سطح حوزه به صورت شبکه منظم و فواصل حدود 300 متر مشخص شد. سپس با استفاده از نمونه برداری خاک و اندازه گیری های صحرایی، داده های مورد نیاز دو مدل مورد نظر جمع آوری و تخمین فرسایش خاک انجام شد. در ادامه با روش وزنده ی فاصله معکوس (IDW)، درون یابی بین نقاط صورت گرفت و نقشه ی فرسایش خاک تهیه شد. میانگین فرسایش خاک حوزه ی مورد مطالعه با مدل MPSIAC و MMF، به ترتیب 06/5 و 79/3 تن در هکتار در سال برآورد شد. همچنین نقشه ی فرسایش به دست آمده از برآورد مدل MPSIAC نشان داد که مقادیر بیشتر فرسایش، در مناطق با شیب زیاد و تراکم بیشتر فرسایش خندقی رخ می دهد. نقشه ی فرسایش به دست آمده از برآورد مدل MMF نیز نشان داد که بین جریان رواناب سطحی و برآورد فرسایش سالانه با این مدل، انطباق بیشتری وجود دارد. مقدار بیشتر برآورد فرسایش با مدل MPSIAC و انطباق نقشه ی فرسایش این مدل با نقشه ی توزیع فرسایش خندقی در سطح حوزه، نشان داد مدل MPSIAC فرسایش خاک را در مقاطع زمانی طولانی ـ که فرسایش خندقی نیز اتفاق میافتد ـ تخمین میزند؛ در حالی که مدل MMF، از جریان سطحی و انرژی جنبشی باران برای برآورد فرسایش استفاده می کند و بیشتر با فرسایش سطحی و شیاری ارتباط دارد. بنابراین، مدل MMF برای تخمین فرسایش ورقه ای و شیاری سالانه بهتر عمل می کند.