پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان آموزش، تحقیقات و ترویج کشاورزی، تهران، ایران ، damizadeh@yahoo.com
چکیده: (2500 مشاهده)
فرسایش خندقی یکی از مهمترین اشکال فرسایش آبی است که بر محیط زیست و به خصوص زمینهای کشاورزی تأثیرات مخربی دارد. این پدیده به تخریب حجم بزرگی از خاکهای کشاورزی یک منطقه منجر میشود و خسارتهای زیادی را برای کشاورزان بههمراه دارد. با توجه به کمبود آمار و اطلاعات در زمینه این نوع از فرسایش، استفاده از فنآوریهای نوین نظیر سنجش از دور و استفاده از دادههای مکانی مانند عکسبرداریهای انجام شده در سالهای قبل امری ضروری در بررسی این پدیده به شمار میرود. برای پایش و بررسی تغییرات بلندمدت رشد فرسایش خندقی در منطقه کندوران استان هرمزگان، از عکسهای هوایی 1957 با مقیاس 1:50000 و تصاویر ماهوارهای لندست سالهای 1984، 1994 و 2004 استفاده شد. با توجه به دقت مکانی بیشتر تصاویر ماهوارهای GeoEye نسبت به تصاویر ماهواره لندست، برای سالهای 2014 و 2016 از این تصاویر استفاده شد. تغییرات طولی و سطحی فرسایش خندقی منطقه مورد مطالعه در دورههای زمانی مختلف نیز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، فناوری سنجش از دور و بررسیهای میدانی تهیه و بررسی شد. نتایج بررسی دورههای مختلف نشان داد که مساحت خندقهای منطقه مورد مطالعه از 32 هکتار در سال 1957، به بیش از 370 هکتار در سال 2016 یعنی حدود ده برابر در طی یک دوره 60 ساله رسیدهاست. بررسی روند تغییرات مساحت خندقهای منطقه مورد مطالعه بیانگر این است که طی دوره 1957 تا 1984، میزان رشد سطحی خندقها برابر 96/2 هکتار در سال بود. این میزان رشد طی دوره ده ساله 1984 تا 1994 میلادی، به 9/4 هکتار در سال و در طی دوره 1994 تا 2004 نیز بر اساس یافتههای پژوهش حدود 5/4 هکتار بود و در نهایت در طی دوره 2004 تا 2016 میلادی، میزان این افزایش به 7/13 هکتار در سال افزایش یافت. همچنین بررسی رشد طولی خندقهای منطقه در 50 خندق مورد بررسی نشان داد که این میزان به طور متوسط 2/5 متر در سال است که نسبت به تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور، رقم بالایی است و بایستی دستگاههای اجرایی استان در زمینه کنترل این نوع فرسایش، اقدامات بیشتری انجام دهند.