گروه مهندسی طبیعت و گیاهان دارویی، دانشکدهی کشاورزی، دانشگاه تربتحیدریه ، me.bashiri@yahoo.com
چکیده: (2816 مشاهده)
سطوح وسیعی از خاک حوزههای آبخیز با مقدار قابل ملاحظهای از سنگ و سنگریزه پوشیده شدهاست که این پوشش میتواند در زمان وقوع بارش و رواناب، اثر مهمی بر فرایندهای فرسایش خاک، تولید رسوب و نفوذ داشته باشد. اما اثر الگوی قرارگیری این سطوح نفوذناپذیر بر پدیدهی فرسایش خاک چندان شناخته شده نیست. در پژوهش حاضر با استفاده از پلاتهای فرسایشی و شبیهساز باران مستقر در آزمایشگاه دانشگاه تربتحیدریه، اثر سطوح نفوذناپذیر سنگی شامل شاهد 0، 10، 15 و 20 درصد پوشش سطح پلات بررسی شد. این امر در سه حالت قرارگیری سطحی، نیمهمدفون و مدفونشده و در سه تکرار (در مجموع 30 پلات) صورت گرفت. پلاتها با شیب ثابت 9 درصد، به مدت 10 دقیقه در معرض بارشی با شدت 4/1 میلیمتر بر دقیقه قرار گرفت و پس از هر رخداد بارش، مقادیر حجم رواناب، وزن رسوب، غلظت رسوب، ضریب رواناب و میزان نفوذ بهدست آمد. تغییرات مکانی رسوب در سطح پلاتها نیز توسط زبریسنج لیزری، قبل و پس از هر شبیهسازی در مقاطع مختلف برداشت و مقایسه شد. نتایج نشان داد با افزایش درصد قطعاتسنگی در حالت سطحی، میزان رسوب تولید و میزان نفوذ، افزایش و میزان حجم رواناب تولیدی کاهش مییابد. در صورتیکه قطعاتسنگی به صورت مدفون قرار گرفته باشند، میزان رسوب و حجم رواناب تولیدی، افزایش و میزان نفوذ کاهش مییابد، اما اثرات اصلی و متقابل تیمارها بر فرایندهای فرسایش خاک معنادار نبود. در نهایت، طبق نتایج آزمون مقایسهی دادههای قبل و بعد ـ که توسط زبریسنج صورت گرفت ـ در هر تیمار، بین این دو گروه اختلاف معناداری بهدست آمد که این اختلاف، با توجه به بررسی تغییرات نیمرخ سطحی تهیهشده توسط زبریسنج لیزری از پلاتها، ناشی از دو عامل افت سطح پلات یا جابهجایی مقطعی رسوبات در سطح پلات بود.