احمدی یوسف، بذرافشان امالبنین، سلاحقه علی، حلی ساز ارشک، آذره علی. تحلیل ریسک و آسیبپذیری سیلاب شهری بندرعباس با استفاده از مدلهای ماشین بردار پشتیبان و بیشینه بینظمی. پژوهش هاي فرسايش محيطي. 1400; 11 (1) :36-57
URL: http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-603-fa.html
گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکدهی کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان ، o.bazrafshan@hormozgan.ac.ir
چکیده: (3534 مشاهده)
توسعهی مناطق شهری و روستایی، تبدیل اراضی و بهرهبرداری بیش از ظرفیت منابع طبیعی در دهههای اخیر، به تغییر در خصوصیات هیدرولوژیکی حوزههای آبخیز و در پی آن، تغییر در رژیم هیدرولوژیکی رودخانهها منجر شدهاست. این تغییر به ایجاد رواناب بیش از حد ظرفیت رودخانه نیز منجر شده که بهصورت سیلابهای مخرب دیده میشود. در این مطالعه، تحلیل ریسک سیلاب شهری بندرعباس با استفاده از دو مدل یادگیری ماشینی بیشینه بینظمی و ماشینبردار پشتیبان، و تحلیل سلسله مراتبی صورت گرفت. در تحقیق حاضر از شش عامل مؤثر بر سیلاب شهری شامل ارتفاع، شیب، فاصله از سطح ایستابی، ظرفیت انتقال آب، فاصله از خور و فاصله از شبکهی جمعآوری رواناب سطحی استفاده شد. از مجموع 98 موقعیت آبگرفتگی، به صورت تصادفی 70 درصد به عنوان دادههای آزمون و 30 درصد به عنوان دادههای اعتبارسنجی طبقهبندی شد. نتایج حاصل از به کارگیری دو مدل در تحلیل خطر سیلاب بر اساس منحنی ROC در هر دو بخش آموزش (AUC: 0.987) و اعتبارسنجی (AUC: 0.948)، نشان داد که مدل یادگیری ماشینی نسبت به مدل بیشینه بینظمی دقت بیشتری دارد. برای تحلیل آسیبپذیری سیل و تعیین پارامتر مؤثر بر سیلاب شهری، از تحلیل سلسله مراتبی AHP استفاده شد. نتایج تحلیل آسیبپذیری نشان داد که عامل تراکم جمعیت دارای بیشترین اهمیت است. در نهایت، تحلیل جامع ریسک آبگرفتگی اثبات کرد که بخشهای جنوبی و مرکزی شهر بندرعباس، ریسک آبگرفتگی زیادی دارند و این بخشها برای مدیریت رواناب شهری و آبگرفتگی در اولویت بالایی هستند. توسعهی فضای سبز و افزایش ظرفیت سیستم جمعآوری رواناب خیابانها، از جمله اقدامات مهم برای کاهش ریسک آبگرفتگی شهری است. همچنین توزیع مکانی تراکم جمعیتی و تراکم شهری در بندرعباس، نامتوازن بود و این موضوع باید در برنامههای مدیریتی این شهر لحاظ شود تا میزان تمرکز جمعیتی در مناطق دارای ریسک زیاد کاهش یابد.