بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران ، azade.gohardoust@gmail.com
چکیده: (2594 مشاهده)
پوششگیاهی، نخستین و مهمترین تولیدکننده هر اکوسیستم است و عوامل متعدد آن را منعکس میکند؛ بنابراین، با مطالعه رابطه تغییرات آن با سایر عوامل نظیر پدیده گرد و غبار میتوان به اثر متقابل این عوامل پی برد. هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر پوششگیاهی و ارتباط آن با وقوع عمق نوری هواویزهای (AOD) ناشی از وقایع گردوغبار در استان هرمزگان، طی دوره مطالعه 2000 تا 2020 با استفاده از شاخص پوشش گیاهی NDVI، SAVI و متغیر اقلیمی است. ابتدا با کدنویسی در محیط موتور گوگل اِرث (GEE)، تصویر ماهوارهای از محصولات گردوغبار MODIS استخراج و ضمن تهیه سری زمانی AOD، میانگین حداکثر گردوغبار ماهیانه در یک بازه زمانی بیست ساله استخراج شد. تصاویر شاخصهای پوشش گیاهیNDVI و SAVI متناسب با دوره نیز از ماهواره لندست 5 ، 7 و 8 استخراج شد. همچنین محصولات اقلیم و بیلان آب ماهانه شامل تبخیر و تعرق مرجع (پنمن ـ مانتیث) و واقعی، رطوبت خاک، سرعت باد (در ارتفاع ده متری)، شاخص خشکسالی پالمر، کمترین و بیشترین دمای هوا و میزان بارش در محیط موتور گوگل اِرث فراخوانی شد. سپس روابط همبستگی بین شاخصهای پوشش گیاهی و متغیرهای اقلیمی با شاخص AOD محاسبه شد. نتایج حاصل از خروجی تحلیل همبستگی نشان داد که بین شاخص گردوغبار AOD و پوششگیاهی ارتباط معنیداری وجود دارد. این ارتباط به ویژه در سالهایی که میزان گردوغبار افزایش یافته، معنیدار بودهاست. همچنین نتایج نشان داد که شاخص NDVI در استان هرمزگان، همبستگی بالایی نسبت به شاخص SAVI با شاخص AOD دارد و بیشترین ضریب تعیین (R2) به ترتیب مربوط به سالهای 2004، 2015 ،2018، 2009 و 2006 بودهاست. میزان ارتباط پوشش گیاهی با شاخص گرد و غبار در سال 2004 با 85 درصد، بیشترین ارتباط و در سالهای 2015، 2018، 2009 و 2006 به ترتیب 57، 56، 53 و 50 درصد بودهاست. همچنین در بررسی همبستگی متغیرهای اقلیمی با شاخص AOD، به ترتیب متغیرهای دمای حداقل، تبخیر و تعرق، سرعت باد و بارش، بیش از سایر متغیرهای اقلیمی در بروز حداکثر گرد و غبار ماهیانه استان هرمزگان نقش داشتهاند. وضعیت پوششگیاهی سطحی با مقدار AOD نیز ارتباط معنیداری داشت و با کاهش پوششگیاهی، مقدارAOD افزایش یافت. در مناطقی از استان که پوششگیاهی در آن تنک و بایر است، نسبت به سایر بخشهای استان AOD بیشتری وجود دارد.