گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران ، bornareza@yahoo.com
چکیده: (3056 مشاهده)
یکی از مشکلات زیستمحیطی کشور ما، وقوع رخداد طوفانهای گردوغبار بهویژه در استانهای غربی و جنوبغربی کشور است؛ از این رو، در این پژوهش به بررسی و تحلیل سینوپتیکی چگونگی شکلگیری پدیده گردوغبار، شناخت مناطق منشأ و مسیر ورود آنها به نیمه غربی ایران (مطالعه موردی: استان کرمانشاه) پرداخته شدهاست. پس از استخراج روزهای گردوغباری، دادههای تراز دریا، 700، 850 و 500 هکتوپاسکال به همراه تاوایی متناظر با روزهای گردوغبار با استفاده از امکانات برنامهنویسی در محیط گردس استخراج شد. سپس به کمک تحلیل خوشهای، روزهای نماینده و الگوهای گردوغباری غرب ایران در محیط متلب شناسایی شد. نتایج نشان داد که رخداد گردوغبارهای استان کرمانشاه تحتتأثیر پنج الگوی جوی مختلف است که بیشترین فراوانی به الگوی اول و دوم بازمیگردد که کمفشار موسمی هند کنترلکننده اصلی آن است؛ با این حال، شدیدترین رخدادهای گردوغباری کرمانشاه زمانی ایجاد میشود که گردش موسمی هند در جنوب و جنوبشرق آسیا، جریان مداری غربسو و مداومی در تراز زیرین جو ایجاد کند که محل اصلی همگرایی و نزول آن، چاهه گرمایی جنوب غرب آسیا تا شرق مدیترانه است؛ بهطوری که هسته پر ارتفاع آزور در تراز 500 هکتوپاسکال، با ایجاد همگرایی فوقانی و نزول قائم هوا به تشدید و تقویت کمفشار سطحی منجر میشود. علاوه بر این، کمفشار حرارتی سودان و دریای سرخ با تغییر حالت از ترمودینامیکی به دینامیکی به همراه سامانههای پرفشار اروپا، حداکثر میزان شیو فشاری را در نواحی خشک و بیابانی عربستان، عراق و شمال آفریقا ایجاد میکند؛ بهگونهای که کشیده شدن ناپایداری تا تراز 700 هکتوپاسکال و استقرار ناوه مدیترانهای، به تداوم و ماندگاری بیشتر روزهای گردوغباری منجر میشود. این شرایط همراه با شرایط دیگر نظیر خشکی شدید هوا، به برخاستن گردوغبار از نواحی بیابانی عربستان، عراق، سوریه و شمال آفریقا و انتقال آن به نواحی غربی ایران منجر میشود.