صلاحی برومند، فریدپور مجتبی. تحلیل همدید و ماهوارهای طوفانهای گرد و غبار غرب و شمال غرب ایران (مطالعه موردی: طوفانهای گرد و غبار روزهای 15 تا 20 ژوئیه 2000 و 17 تا 22 ژوئن 2012). پژوهش هاي فرسايش محيطي. 1401; 12 (3) :119-146
URL: http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-675-fa.html
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل ، salahi@uma.ac.ir
چکیده: (2959 مشاهده)
در این پژوهش، شمال غرب و غرب ایران شامل استانهای اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، زنجان، همدان، کرمانشاه و ایلام از نظر فراوانی پدیده گرد و غبار و علل وقوع آن بررسی شد. برای شناسایی منبع طوفان گرد و غبار، طوفانهای گرد و غبار روزهای 15 تا 20 ژوئیه 2000 و 17 تا 22 ژوئن 2012 (به عنوان نمونه) با استفاده از تصاویر ماهوارهای مودیس شرح داده شد. برای شناسایی این پدیده، از شاخص اختلاف دمای روشنی (BTD) و ترکیب رنگی کاذب (RGB) استفاده شد. برای تحلیل سینوپتیک روزهای مذکور نیز دادههای مربوط به جو بالا از مرکز ملی اقیانوس و جوی به صورت روزانه دریافت شد. نتایج نشان داد که منابع اصلی گرد و غبارهای غرب و شمال غرب ایران، نواحی بیابانی عراق، شبهجزیره عربستان و صحرای بزرگ آفریقا است. نتایج تحلیل همدید روزهای مورد مطالعه نیز نشان داد که در تراز سطح دریا، وجود مرکز کمفشار بر روی عربستان و عراق مهمترین علت بروز طوفان گرد و غبار در غرب و شمال غرب ایران است. این کمفشارها شرایط مناسبی را برای صعود حجم عظیمی از گرد و غبار به هوا فراهم کردهاند. بررسی نقشههای تراز 500 هکتوپاسکال نشان داد که مهمترین عامل ایجاد گرد و غبار در غرب و شمال غرب ایران، حاکمیت زبانه پرفشار جنبحاره آزور و قرارگیری منطقه در زیر آن است. به طور کلی، استقرار مرکز کمفشار بر روی منطقه و حاکمیت پرفشار جنبحاره آزور، زمینهساز شروع گرد و غبارهای گسترده در شرایط آب و هوایی خشک است که فقدان پوشش گیاهی متراکم در منطقه به تشدید این پدیده منجر شدهاست. استفاده از تصاویر ماهوارهای و تکنیکهای سنجش از دوری نیز میتواند اطلاعات مناسبی را در خصوص ردیابی منشأ و سطح گستردگی این پدیده در اختیار مدیران و تصمیمگیران قرار دهد.