گروه جغرافیا طبیعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران ، shayan@modares.ac.ir
چکیده: (1969 مشاهده)
حوضه گیویچای در جنوب استان اردبیل با مساحت 1554 کیلومتر مربع، از زیر حوضههای درجه سه سفیدرود است که این خطر هر از چندی در آن رخ میدهد؛ به همین منظور، پهنهبندی سیلخیزی حوضه گیویچای همواره قابل توجه است. پس از تهیه نقشه پهنهبندی، حوضه مورد مطالعه بر اساس شدت سیلخیزی به پنج کلاس بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد تقسیمبندی شد. همچنین نقشه نهایی سیلخیزی حوضه با روستاهایی که در سالهای اخیر به سبب سیل آسیب دیدهاند، اعتبارسنجی شد. بیشترین مساحت مناطقی که در پهنههای با خطر بسیار بودند، شیب و بارشهای زیاد داشتند و از لحاظ لیتولوژی و هیدرولوژی خاک نیز دارای نفوذپذیری بسیار پایینی بودند و در مناطقی که پوشش گیاهی کمتر و ضعیف است، همپوشانی داشت و بیشتر در معرض سیلابها بود. برای پهنهبندی سیلخیزی از دادههای ارتفاع، شیب، لیتولوژی، بارش، پوشش گیاهی، هیدرولوژی خاک، فاصله از رودخانه، تراکم زهکشی و کاربری اراضی استفاده شد. لایههای خاک، لیتولوژی و کاربری اراضی با استفاده از نرمافزار IDRISI و بقیه لایههای مورداستفاده با استفاده از ابزار fuzzy membership فازیسازی و تمام لایهها در نرمافزار Expert Choice وزندهی شد. تحلیل و مدلسازی نهایی نیز با استفاده از مدل FAHP فازی گاما انجام شد. نتایج نشان داد که تراکم زهکشی، بیشترین تأثیر و پوشش گیاهی، کمترین تأثیر را در سیلخیزی داشت. با توجه به همبستگی بالای گاما 9/0 با معیارهای سیلخیزی، نقشه نهایی انتخاب شد. بر این اساس، قسمتهای مرکزی حوضه دارای ارتفاع بالاتری بود و نسبت به مناطق پستتر قسمتهای غربی، توان بالایی برای سیلخیزی داشت.