مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، تبریز، ایران ، j.yarahmadi@areeo.ac.ir
چکیده: (105 مشاهده)
باتوجه به خسارات شدید پدیده گرد و غبار ناشی از فعالیت تپههای ماسهای به زیرساختها و سکونتگاههای روستایی و سلامت انسانها، شناسایی توزیع مکانی تپههای ماسهای فعال و پایش میزان فعالیت آنها از ملزومات مهم برای کاهش این آسیبها میباشد. این تحقیق با هدف معرفی، پایش فعالیتها و میزان تحرکپذیری تپههای ماسهای موجود در حوزه دریاچه ارومیه در استان آذربایجانشرقی انجام گرفته است. بدین منظور، ابتدا نقشه توزیع مکانی تپههای ماسهای با استفاده اطلاعات موجود در محیط گوگل ارث و مشاهدات میدانی در محیط GIS تهیه گردید. در ادامه، براساس دادههای بلند مدت ساعتی سرعت باد، دمای هوا، بارندگی و تبخیر و تعرق پتانسیل، شاخص لنکستر در ایستگاههای هواشناسی مجاور تپههای ماسهای محاسبه شده و با انجام تحلیل حساسیت، میزان تحرکپذیری آتی آنها پیشبینی شده است. نتایج نشان داد که فعالیت تپههای ماسهای موجود در هر دو سایت مورد مطالعه عمدتاً در محدوده راس تپهها اتفاق افتاده است. علیرغم مشاهده رابطه مستقیم بین شاخص لنکستر با فراوانی بادهای بالاتر از آستانه فرسایش و تبخیر و تعرق و رابطه معکوس با بارش، حساسیت شاخص لنکستر نسبت به تغییرات کاهشی یا افزایشی متغییرهای اقلیمی در سایتهای یاد شده یکسان نبوده است. همچنین، فعالیت تپههای ماسهای گستره قوم تپه در سالهای اخیر روند افزایشی داشته و این واقعیت احتمالاً در قالب تداوم خشکسالیها و گسترش پهنههای خشک بستر دریاچه ارومیه قابل توجیه است. باتوجه به موقعیت مکانی کلانشهر تبریز نسبت به این گستره ماسهای و غالب بودن بادهای شرقی بالاتر از آستانه فرسایش بادی در این منطقه، لزوم پایش گرد و غبارهای ناشی از فعالیت این گستره ماسهای بر کیفیت هوای کلانشهر تبریز بسیار ضروری است.