مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی

سیلاب یکی از رایج‌ترین مخاطرات طبیعی جهان قلمداد می‌شود که سالانه موجب خسارات جانی و مالی فراوانی در سراسر جهان می‌گردد. حوضه آبریز سرند یکی از زیرحوضه‌های آبریز آجی‌چای است که در شمال شرقی شهر تبریز قرار دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی و پهنه‌بندی مناطق مستعد وقوع سیلاب ناگهانی در حوضه آبریز سرندچای و با استفاده از نسخه به‌روزشده و بهینه‌شده شاخص MFFPI صورت گرفته است. برای تهیه لایه‌های شیب، تراکم جریان و انحنای دامنه، از مدل رقومی ارتفاعی با دقت مکانی ۱۰ متر سازمان نقشه‌برداری استفاده شد. همچنین، لایه نفوذپذیری، با استفاده از نقشه‌های سازمان زمین‌شناسی کشور و لایه‌های مربوط به کاربری اراضی و بافت خاک نیز بر اساس نقشه‌های موجود در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری استخراج گردید. وزن دهی براساس روشی که در نسخه نهایی مدل MFFPI مشخص گردیده است، صورت گرفت و سپس نقشه پتانسیل سیلاب ناگهانی تهیه گردید. برای بررسی روابط بین پارامترهای تاثیرگذار و نقشه پتانسیل سیلاب ناگهانی از آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شد. بر اساس نتایج تحلیل‌های آماری، پارمترهای شیب، لیتوژی و بافت خاک در این حوضه بیشترین تأثیر را در ایجاد سیل داشتند، بنابراین با استفاده از این پارامترها نقشه نهایی پتانسیل سیلاب ناگهانی تهیه شد. با توجه به نقشه پهنه بندی به‌ترتیب 3/19، 5/16، 4/25، 3/24 و 3/14 درصد از مساحت حوضه سرندچای در پهنه‌های با خطر خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم قرار دارد. مناطق با پتانسیل خطر خیلی کم و کم منطبق بر ارتفاعات حوضه هستند و به علت شیب زیاد، امکان نگهداری آب در آنجا وجود ندارد و مناطق با پتانسیل خطر خیلی زیاد و زیاد بیشتر منطبق بر بستر اصلی رودخانه سرند چای و دشت‌های رسوبی اطراف است. نتیجه بررسی میزان دقت و کارایی مدل MFFPI  نشان داد که این مدل به ترتیب با ضرایب 59/87 و 59/88 برای داده‌های آموزشی و اعتبارسنجی، عملکرد خوبی در تهیه نقشه حساسیت خطر وقوع سیل داشته است.